تعیین رطوبت خاک پژمردگی دایم را شرح دهید ؟

Question

تعیین رطوبت خاک پژمردگی دایم را شرح دهید ؟
با چه روشی می توان تعیین رطوبت خاک پژمردگی دایم را تنظیم کرد؟

مصطفی قدیری · Answer

نقطه پژمردگی دائم                                          permanent wilting point

يک قسمت از آب نگهداري شده در خاک به تدريج توسط ريشه گياهان مصرف مي گردد .

بخش اعظم آن صرف تعرق از طريق اندامهاي هوايي آنها مي گردد .

قسمتي ديگر از سطح زمين تبخير و از دسترس خاک خارج مي شود .

جذب آب توسط گياهان تا مقداري از آب کاپیلاریته که با نيرويي کمتر از نيروي مکشي ريشه گياهان در خاک نگهداري شده است ادامه مي يابد .

هنگامي که درصد رطوبت خاک به حدي تنزل نمايد که شدت وابستگي آب باقي مانده به خاک بيش از نيروي مکشي مزبور باشد جذب آب توسط ريشه ها متوقف خواهد شد .

گياه مقداري از آب مزبور در اندامهاي هوايي خود را تعريق مي نمايد.

ياخته حالت تورم خود را از دست مي دهد و بالاخره حالت پژمردگي در گياه ظاهر مي شود.
نقطه پژمردگي را به صورت در صدي از رطوبت نسبت به وزن خشک يا حجم ظاهري خاک نشان مي دهند که مقدار آن به :
موجوديت فيزيکي

و

بافت خاک

بستگي دارد.

براي يادآوري حدود تغييرات رطوبت خاک در اين نقطه مي توان گفت رطوبت نقطه پژمردگي :

در خاک هاي شني در حدود 1 تا 3.5 درصد

در خاک هاي ليموني 5 تا 15 درصد

در خاک هاي رسي 15 تا 20 درصد

وزن خشک خاک است.
تعيين دقيق رطوبت در نقطه پژمردگي مشکل است چرا که علاوه بر موجوديت فيزيکي خاک – گياه نيز بنا به چگونگي حساسيت خود در بروز حالت پژمردگي دخالت مي نمايد.

تأثير وجود سفره آب و در فاصله  نسبتاً کم از سطح خاک بر حرکتي که از نيروي کاپيلاريته ناشي مي شود حائز اهميت زياد است.

چرا که حرکت آب تحت نيروي مزبور از نقطه اي با رطوبت زياد به طرف نقطه با رطوبت کمتر انجام مي گيرد .

وجود چنين سفره آب در خاک همواره در سطح خود يک ورقه از خاک با رطوبت زيادتر از خاک لایه هاي فوقاني ايجاد مي نمايد.

بدين ترتيب حرکت آب در خاک تحت تأثير نيروي کاپیلاريته تا فاصله اي از سفره آب زير زميني در کنترل و نفوذ اين سفره قرار مي گيرد.

مقدار پتانسيل ماتريک در اين نقطه در حدود 10 تا 20 اتمسفر است يا 10000 - تا 20000 -سانتيمتر يا 1000 - تا 2000 - کيلوپاسکال مي باشد.
هر گاه خاک اشباعي بتواند زهکشي پيدا کند، آب به سرعت از خلل و فرج درشت خارج شده و هوا جايگزين آن مي گردد.

اين رطوبت که تحت تأثير اختالف پتانسيل ثقلي خارج مي گردد به نام آب ثقلي معروف می باشد .

در بيشتر خاکها حدوداً يک روز پس از اشباع خاک از آن خارج مي گردد.

پس از خروج اين رطوبت ، آب باقيمانده را رطوبت زراعي مي گويند.

بدين ترتيب :

رطوبت ظرفبيت زراعي حداکثر رطوبتي است که پس از خروج آب ثقلي در خاک باقيمانده و خروج آن از خاک مطلقاً و يا خيلي کم تابع اختالف پتانسيل ثقلي است.

در عکس زیر میزان آب در دسترس گیاهان به منظور رشد نشان داده شده است :

نفوذ پذيری                                                                               Per  meability

قابليت کم و بيش متفاوتي که خاک هاي مختلف براي هدايت آب از خود نشان مي دهند تحت نام نفوذ پذيري يکي از مشخصات مهم فيزيکي خاک به حساب مي آيد.

در مبحث حرکت آب اشباع در خاک منظور از نفوذ پذيري همان سهولت نسبي عبور آب از خاک است .

همان طوري که براي سهولت عبور الکتريسته لغت هدايت الکتريکي به کار مي رود در خصوص حرکت آب اشباع در خاک نيز اصطالح هدايت آبي conductivity Hydroulic جايز می گردد .
تأثير خلل و فرج را در نفوذ پذيري خاک بايد در نسبت ريزي و درشتي آنها جستجو نمود .

اگر مجموع خلل و فرج خاکي زياد ولي قسمت اعظم آن از نوع ريز باشد توده خاک با وجود دارا بودن ظرفيت نگهداري آب قابل ملاحظه نفوذپذيري ناچيزي خواهد داشت.

در واقع مقدار خلل و فرج درشت در واحد حجم خاک ، تعيين کننده نقطه پژمردگي از گياهي به گياه ديگر کمي متفاوت مي کند.

آب قابل دسترس

با آنچه در خصوص حدود مشخصه آب در خاک گفته شد به آساني مي توان دريافت که رطوبت قابل استفاده گياهان در هر نوبت آبياري عبارت است از :

تفاضل دو رطوبت نگهداري آب در خاک و نقطه پژمردگي و مقدار آن معمولا نصف ظرفيت نگهداري آب در خاک است.

AW = F.C         PWP
در حالت آزمايشگاهي ولي در مزرعه عملا گياه قبل از نقطه پژمردگي قادر به جذب آب از خاک نمي باشد که به آن حد آب قابل جذب مي گويند

بنابراين فرمول آب قابل دسترس گياه بصورت زير مي باشد .

𝐴𝑊 = 𝐹. 𝐶 − CEW

شدت رطوبت                                                      PF

معادل PH است که شدت رطوبت را بيان مي کند .

عبارت است از لگاريتم پتانسيل ماتريک آن خاک برحسب سانتيمتر بدون در نظر گرفتن علامت منفي آن

PF=300-/LOG300=2.4