رابطه ي مصرف بهينه ي كود و توليد محصولات كشاورزي سالم را به چه معناست ؟

Question

رابطهي مصرف بهينه ي كود و توليد محصولات كشاورزي سالم را به چه معناست ؟

حسین برخورداری · Answer

رابطهي مصرف بهينهي كود و توليد محصولات كشاورزي سالم

بر اساس بررسي هاي به عمل آمده و با توجه به رتبه ي بسيار پايين بهداشت سلامت در جامعه ي ايران در بين كشورها، وجود سوء تغذيه در ايران محرز است . به رغم آن كه بيش از 85 درصد مردم كشور سير مي باشند، ليكن، حدود 90 درصد به نحوي دچار گرسنگي سلولي هستند. زيرا توليدكنندگان محصولات كشاورزي توجهي به مفهوم 86 درصد كودهاي مصرفي در / امنيت غذايي ندارند . براساس آخرين اطلاعات جمع آوري شده از چند استان، حدود 5 كشور به اوره و سوپرفسفا ت تريپل اختصاص يافته است . اين موضوع عملاً زنگ خطري براي توليد محصولات كشاورزي سالم و تهديدي براي امنيت غذايي كشور مي باشد. هماكنون بيش از 7000 ميليارد ريال يارانه عمدتاً به كودهاي نيتروژني و فسفاتي پرداخت مي شود. در حالي كه بايد توجه داشت كه اولاً كارآيي اين دو كود به دلايل مختلف از جمله سوء مديريت در يارانه ي كودها، پايين است و ثانياً مصرف اين كودها به دليل اين كه باعث تجمع در محصولات كشاورزي مي شوند، نقش چندان مثبتي در توليد پايدار و سلامت جامعه (Cd) و كادميم (NO نيترات ( 3 ندارند. پرداخت چنين يارانه ي سنگ يني تنها به اين دو كود باعث شده كه كشاورزان علاوه بر مصرف بي رويه و هدر دادن اين دو كود در كشور، چندان رغبتي به استفاده از ديگر كودها، به ويژه كودهاي زيستي، آلي و ريزمغذي نداشته باشند. حال آن كه مصرف كودهاي اخير ، افزون بر سازگار بودن با محيط زيست، نقش بسيا ر مثبتي بر سلامتي انسان دارند. بنابراين، در مقطع كنوني مديريت علمي توليد و مصرف انواع كودها امري اجتناب ناپذير است، تا به توان از طريق اصلاح ساختار توليد - مصرف بهينه ي كود و توليد محصولات كشاورزي سالم، سطح سلامت جامعه را ارتقاء داد. از طرف ديگر وجود رابطه ي مثبت بين مصرف بهينه ي كود و توليد محصولات كشاورزي سالم وجود دارد . لذا، مسئولين امر بايد اين اصل مهم را در تامين مقدار، زمان استفاده و نوع مناسب كودها در توليد محصولات كشاورزي در عمل رعايت و نسبت به جلوگيري از سوزاندن بقاياي گياهي، رعايت اصول مصرف بهين هي كودي ، غني سازي محصولات كشاورزي در مزرعه ، مديريت علمي توليد و مصرف انواع كودها، تصويب آيين نام هي ضوابط ب مادهي 61 قانون برنام هي چهارم توسعه ، جلوگيري از ورود كودهاي فسفاتي داراي بيش از 25 ميلي گرم در كيلوگرم كادميم، حذف يارانه از كودهاي نيتروژني و فسفاتي و اختصاص آن به كودهاي زيستي، آلي، ريزمغذي و گوگردي به منظور افزايش عملكرد، بهبود كيفيت محصولات كشاورزي و توليد محصولات سالم، اقدام نمايند.

راه توليد محصولات سالم و عاري از آلاينده هاي از مصرف (Cd) و كادميم (NO مهمي نظير نيترات  بهينهي كود مي گذرد. يعني بايد مصرف كود را در كشور بهينه و مطابق با برداشت گياه نمود تا امكان توليد محصولات كشاورزي سالم با سهولت بيشتري فراهم گردد. بي گمان يكي از اصول اوليه ي توليد پايدار، ارتقا ي كيفي خاك از بعد حاصلخيزي و برگرداندن مجدد عناصر غذايي جذب شده توسط گياهان به خاك م ي باشد كه متأسفانه در برنامه كودي كشور ناديده گرفته شده است (بايبوردي، 1385 ). در حالي كه نسبت جذب عناصر غذايي + 0/10 (Cu) + 0/05 (B) از خاك عمدتاً به صورت – 15 (Mg) + 0/50 (Fe) + 0/30 (Mn) + 20 (Zn) 100 (N) – 15 (P) – 80(K) - 30 (S) -30 (Ca) مي باشد. ليكن، در حال حاضر بيش از 86 درصد از كودهاي مصرفي كشور را كودهاي نيتروژني و فسفاتي تشكيل م يدهد. از اواسط دهه ي 80 ، مصرف به ينهي كود به دلايل متعددي رع ايت نگ رديد. به طوري كه در سال زراعي 1386- تقريباً به غير از اوره و سوپر فسفات تريپل، كود 87 ديگري در اختيار توليد كنندگان بخش كشاورزي گذاشته نشده و نسبت كودي كه مي بايست در راستاي نيل به توليد پايدار به صورت (ريزمغذي) 4 درصد + (گوگرد) 100 بهبود مي يافت، به صورت - 50–40+40 100 افت - 55 - 8 + (ريزمغذي) 0 درصد + (گوگرد ) 5 پيدا نمود .با توجه به نتايج تحقيقات محققين، مصرف كود در كشور به جاي مقادير جدول 1، بايد مطابق . جدول 2 باشد ملكوتي و همكاران، 13 كودها به ويژه زياده روي در مصرف كودهاي نيتروژني و فسفاتي در انواع سبزي و صيفي، علاوه بر افزايش تا حد C در آنها، از غلظت ويتامين Cd و NO تجمع 3 26 درصد كاسته مي شود . ليكن، با رعايت اصول مصرف بهينه ي كود به ويژه مصرف سولفات پتاسيم و سولفات روي، علاوه ب ر بهبود كيفيت و خوش تا حد 20 درصد افزوده C خوراكي، به غلظت ويتامين Malakouti and ؛ مي گردد (ملكوتي و همكاران، 1383 همچنين، با .Welch, 2003 ؛ )Bybordi, 2006 مصرف بهينهي كود، نسبت مولي اسيد فيتيك به روي كه شاخص قابليت جذب بودن عناصر (PA/Zn) غذايي در سيستم گو ارشي بدن است (گزارش سازمان در دانه ي گندم از مقدار ،((W.H.O) بهداشت جهاني بيش از 50 در روش كوددهي سنتي (اوره و فسفات )، به پايين تر از حد استاندارد قابل قبول يعني 25 .Gibson, كاهش داده شد  1998 بر اساس گزارش هاي آزمايشگاه ها از وضعيت آزمون خاك، تجمع بيش از حد فسفر در خاك هاي سطحي اراضي كشاورزي ايران رخ داده است. اين موضوع بي انگر مصرف بيش از حد كودها ي فسفاتي ميباشد. برخي از عواقب مصرف بي رويه ي كودهاي فسفاتي را مي توان كاهش عملكرد ناشي از نسبت بالاي فسفر به روي و يا فسفر به آهن، تجمع بور، موليبدن و كادميم در بافت گياهي، مسموميت فسفري گياه، كاهش پروتئين دانه ي گندم و كاهش بازارپسندي بعضي از محصولات كشاورزي دانست. همچنين، ورود ذرات خاك حاوي فسفر زياد به درياچه هاي آب شيرين پشت سدها باعث خودپروري (يوتروفيكاسيون) و در نتيجه آلودگي درياچه ها مي گردد. بنابراين ، از به كار بردن بي رويه ي كودهاي فسفاتي جلوگيري شده و فقط در مزارعي كه نتايج آزمون خاك نياز به كود فسفاتي را مشخص كرده ؛ باشد، بايد مصرف شوند (كريميان، 1377 ؛ ملكوتي، 1375 ملكوتي، 1379 ؛ ملكوتي و همكاران، 1387 و ملكوتي و . همكاران، 1389 در دهه ي 1370 با انجام يك دهه تحقيقات در گستره ي وسيع (از گلخانه تا مزرعه ) در بيش از 5000 طرح تحقيقاتي و تحقيقي - ترويجي، نقش مثبت و معني دار مصرف بهينه ي كود در افزايش كمي- كيفي محصولات كشاورزي، نيل به خودكفايي و پايداري در توليدات كشاورزي به رغم چيرگي خشكسالي در اين مدت نشان داده شد . 100 (N) – همچنين، فرمول كودي كشور از 111 (P2O5) – 03 (K2O) + 03 (S) + 0% (Micro) 100 (N) – 50 (P2O5) – 24 (K2O) + 10 (S  + به 1.5  بهبود يافت. با اعمال مصرف بهينه ي (Micro) كود در مزارع و باغ ها، افزون بر افزايش 25 درصدي در عملكرد، كيفيت محصولات كش اورزي نيز ارتقاء يافت . علاوه بر اين، اثبات گرديد كه ارتقا ي سطح سلامت جامعه بستگي شديدي به كيفيت توليدات كشاورزي افزايش » داشته و بدين ترتيب شعار وزارت كشاورزي از افزايش عملكرد، بهبود كيفيت و ارتقا ي » به « عملكرد تغيير يافت ملكوتي و همكاران، « سطح سلامت جامعه 1387 تحقيقات انجام شده ثابت نمود، كه رابطه ي بسيار معني دار بين خاك سالم، گياه سالم و انسان سالم وجود دارد و منشأ اكثر كمبودها و بيماري هاي انساني به سو ء تغذيه (سونامي خاموش ) ارتباط دارد . در حال حاضر ، تغذيه ي نامتعادل گياهي، منجر به سوء تغذيه در جامعه گ رديده و از علا يم آن مي توان به ريزش مو، بداخلاقي، سرماخوردگي هاي مزمن، كم حوصلگي، خستگي مفرط، پوكي استخوان، پوسيدگي دندان، كوتاهي قد، افسردگي، كم خوني، ايمني پايين بدن و سرطان دستگاه گوارش اشاره نمود . با بهبود تغذيهي گي اه كه عم دتاً با مص رف بهينه ي كوده ابه ويژه، كودهاي ريزمغذي، زيستي و آلي در مزرعه تحقق مي يابد، علاوه بر افزايش كمي و كيفي محصولات كشاورزي، كمبودها برطرف شده، وضعيت تغذيه اي مردم اصلاح و به دليل افزايش ايمني بدن، نياز به انواع داروها در كشور ب هطور چشمگيري كاهش مي يابد. با انجام اين امر م هم كه از طريق تغيير در سيستم يارانه اي كودها با هزينه اي بسيار اندك قابل تحقق مي باشد، علاوه بر صرفه جو يي ارزي، اشتغال وسيعي در كشور از طريق راه اندازي مجدد كارخانه هاي تعطيل شده ي توليد كودهاي زيستي، آلي، شيميايي و ريزمغذي، ايجاد مي گردد (ملكوتي و و Sanchez همكاران، 1387 . همين مطالب را در سال 2005 در مقاله اي با عنوان Swamanathan گرسنگي در آفريقا، رابطه ي مردم بيمار با خاك هاي بيمار بيان داشتند. آنها همچنين دريافتند كه همبستگي تنگاتنگي بين ناباروري خاك هاي زراعي و كمبود غذا در آفريقا وجود دارد . ايشان، بحر ان بيماري خاك را فاجعه اي بي سر و صدا خواندند كه سبب تشديد سوء تغذيه در اين قاره شده است . براي حل اين مشكل لازم است ابتدا خاك را كه منبع اصلي براي حيات بشري است، خوب بشناسيم و براي خودكفايي و تأمين سلامت جامعه، كيفيت خاك و سلامت خاك را افزايش دهيم . چه ، حفظ كيفيت خاك بدون رعايت اصول مصرف بهينه ي كود ، بي معنا خواهد بود . بنابراين، بايستي با تلاش شبانه روزي از خاك هاي كشور صرفنظر از نوع مالكيت يا كاربري، مانند مرزهاي كشور از آنها پاسداري نمود تا هم امكان ايجاد يك كشاورزي پايدار را فراهم ساخت و هم از فروپاشي آن كه به بيابان زايي، زوال اقتصادي و مهاجرت اجباري روستاييان منجر مي شود، جلوگيري نمود . در هر حال ، مسئوليت نگهداري و پايش از منابع كشور صرفنظر از وجود يا فقدان قوانين لازم بر عهده ي افراد جامعه است . زيرا، هر هكتار خاك كشاورزي، كارخانه اي بدون دودكش بوده كه با اعمال مديريت مدبرانه براي هميشه مي تواند در چرخه ي توليد باقي مانده و نياز مواد غذا يي Sanchez and ) و خام جامعه را تأمين نمايد Swaminathan, 2005 ملكوتي و همايي ( 1383 )؛ ملكوتي و همكاران 1387 ) و جعفرنژادي ( 1389 ) در مطالعات خود به اين ) سوال كه چرا در محصولا ت كشاورزي تجمع آلاينده ي رو به افزايش است؟ چنين پاسخ دادند (Cd) كادميم چند عامل زير در افزايش غلظت كادميم در محصولات كشاورزي به ويزه دانه هاي گندم در خوزستان موثر مي باشند: شوري نسبي بالا ي خاك (غلظت بالاي كلر ) باعث اف زايش تشكيل كمپلكس كلر -كادميم در خاك ميگردد، وجود كارخانجات فولاد، لاستيك سازي، باطر ي سازي، استخراج نفت و گاز و پالايشگاه ها سبب انتشار كادميم در فضا شده و در نهايت وارد جو منطقه مي شود؛ بالا بودن درصد كربنات كلسيم معادل در خاك هاي خوزستان (بيش از 40 درصد ) باعث كاهش شديد ميزان فسفر قابل استف اده گرديده است . در نتيجه افزايش مصرف كودهاي فسفاتي حاوي كادميم به منظور تامين فسفر خاك، سبب افزايش كادميم موجو د در خاك شده است، در خاك هاي زراعي استان، با (Zn) كمبود شديد روي توجه به مشابهت شيميايي عنصر روي و كادميم، كشت ارقام گندم دوروم نسبت به ارقام نان كه توانايي جذب كادميم بيشتري را دارند، اعمال مديريت و تناوب زراعي مختلف از جمله تناوب برنج – گندم كه سبب افزايش حلاليت كادميم و جذب آن براي گندم شده است و ظرفيت تبادل ،pH برخي از ويژگي هاي خاك نظير كاتيوني و مواد آلي قادر هستند بر افزايش حلاليت كادميم خاك تأثيرگذار باشند. در پژوهش اخير مشخص شده است كه كادميم قابل جذب در خاك با خصوصيات فوق رابطهي معني دار دارند . وجود تركيبات و سنگ ها و مواد اوليهي مادري حاوي كادميم با توجه به رسوبي بودن خاكهاي منطقه و بالا بودن سطح آب زيرزميني در مناطق مختلف است ان و جنگهاي به وقوع پيوسته در منطقه و آلودگيهاي احتمالي ناشي از كاربرد جنگافزارهاي نظامي سبب افزايش اين آلاينده در خاك و بذر شده است. تحقيقات 30 ساله ي نگارنده، همكاران و دانشجويان سخت كوشم در اقصي نقاط كشور كه در بيش از 1500 كتاب، مقاله، نشريه و گزارش به چاپ رسيده، نشان داد كه اگر فرآيند غني سازي محصولات كشاورزي در مزارع و باغ ها انجام گيرد و مصرف نان سبوس دار غني شده بين عموم رايج گردد، نه تنها رتبه ي بهداشتي كشور تا حد 50 درصد اصلاح خواهد شد، بلكه به شادابي جامعه نيز از طريق سيرشدگي سلولي (رفع گرسنگي س لولي) افزوده شده و در نهايت موجب خشنودي توليدكنندگان بخش كشاورزي، مصرف كنندگان و رضايت خداوند متعال خواهد گرديد (ملكوتي، 1387 الف و ب ). در مقاله ي حاضر پس از بيان مقدمه و نقش مصرف بهينه ي كود در توليد پايدار و امنيت غذايي، مديريت كيفيت خاك، پي آمدهاي ناگوار استمرار مصرف بي رويهي كودهاي نيتروژني و فسفاتي وارداتي بر سلامت جامعه و روش هاي كاهش غلظت آلاينده هاي مهم در محصولات كشاورزي همراه با پيشنهادهاي قابل اجرا تشريح خواهد شد.

-1 مديريت كيفيت خاك

به دلايل متعددي از جمله ( 1) كمبود موادآلي، ماهيت خاكهاي زراعي كه (عمدتاً آهكي ميباشند)، بيكربناته بودن آب آبياري، استمرار در مصرف نامتعادل كودها و عدم رواج مصرف كودهاي ريزمغذي، افراد جامعهي ما عمدتاً بهنحوي دچار كمبود عناصر غذايي به ويژه ريز مغذيها ميباشند. حل اين مشكل نياز به شناخت صحيح از خاك دارد. براي خود كفايي و تأمين سلامت جامعه، بايد كيفيت خاك و يا سلامت خاك را افزايش دهيم. ): جلوگيري از انحطاط شرايط فيزيكي خاك مخصوصاً ) جلوگيري از تغيير منحني رطوبتي خاك، افزايش درصد موادآلي خاك از طرق مختلف از جمله غيرقانوني نمودن سوزاندن كاه و كلش و زير خاك كردن بقاياي گياهي، جلوگيري از افزايش عناصر سنگين به خاك بهوسيلهي كنترل كيفي كودهاي فسفاتي وارداتي و سولفات روي از نظر 4 تن در - كنترل فرسايش و كاهش مقدار آن تا حد 6 ،Cd هكتار، تأمين محيط زيست مناسب براي زندگي مطلوب موجودات زنده خاك، حذف اصطلاح تن در هكتار و جايگزيني آن با تن در مقدار بذر مصرفي، كيلوگرم محصول توليدي بهازاي هر كيلوگرم كود مصرفي و كيلوگرم محصول توليدي بهازاي هر متر مكعب آب مصرفي بايبوردي، 1385 ؛ بلالي، 1382 و ملكوتي و همكاران، 1384 سوزاندن بقاياي گياهي پس از برداشت محصولات كشاورزي، يكي از اقدامات نادرستي است كه كيفيت خاك را به طور جدي تهديد مي نمايد. محققان تغييرات دو نوع ويژگي خاك (مادهي آلي و وزن مخصوص ظاهري را بعد از 7 سال سوزاندن بقايا و كاه و كلش باقيمانده در مزرعهي گندم بررسي و نشان دادند سوزاندن مزرعه، سبب كاهش مادهي آلي خاك و جمعيت بيولوژيكي خاك شده است. محققين اثبات نمودند كه جرم ويژهي ظاهري خاك نيز به طوري معني دار پس از سوزاندن مزرعه افزايش يافته كه باعث ايجاد مشكلاتي در نفوذ آب و هوا در خاك و نفوذ ريشه ميگردد. بنابراين، توجه به كيفيت و سلامت خاك بخصوص در سالهاي اخير و براي داشتن كشاورزي پايدار اجتنا بناپذير ميباشد (ابراهيمي و همكاران،

1384 ). اثرات زيان بار سوزاندن مزارع پس از دروي محصول بر خصوصيات فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي خاك بسيار گسترده است. براي نيل به توليد پايدار كه لازم هي آن ارتقاي كيفيت خاك م يباشد، مي بايستي سوزاندن بقاياي گياهي به هر دليلي ممنوع و بقاياي گياهي به خاك برگرداننده شوند. بنابراين، براي حل مشكل سلامت جامعه لازم است، سلامت خاك كه منبع توليد غذا م يباشد، مورد توجه جدي قرار گيرد. كيفيت خاك از طرق مختلف، مخصوصاً افزايش ميزان مواد آلي، كمپوست و كودهاي زيستي و غير قانوني نمودن سوزاندن بقاياي گياهي در مزارع ؛ كشور بهبود خواهد يافت ابراهيمي و همكاران، 1384 . ملكوتي و همكاران، 1384

2 - پي آمدهاي ناگوار استمرار مصرف ب ي رويهي كودهاي نيتروژني و فسفاتي وارداتي بر سلامت جامعه

در حال حاضر در اكثر محصولات كشاورز ي به دليل استمرار مصرف نامتعادل Cd و NO تجمع 3 كودها به ويژه زياده روي در مصرف كودهاي نيتروژني و فسفاتي يارانه اي، بسيار بيشتر از حد مجاز است . در سه سال گذشته مصرف كودهاي شيميايي نامتعادل تر به حدي شديدتر شده كه حتي توليد و مصرف كود متوقف (SCU) كندرهاي اوره با پوشش گوگردي گرديده است . همچنين، در جايي كه امكان توليد و مصرف كودهاي فسفاتي توليد داخل نظير بيوفسفات طلايي محتوي روي، ميكربي فسفاتي و سوپر فسفات ساده با استفاده از خاك فسفات توليد داخل كه عاري ازمي باشد، وجود دارد. مصرف بيرويهي Cd سوپرفسفا تتريپل وارداتي كه محتوي حداقل 30 ميباشد، مقادير قابل توجهي Cd ميلي گرم در كيلوگرم را با دست خود كشاورزان، وارد چرخه ي توليد نموده Cd است. از طرفي ديگر زيادي مصرف اوره يارانه اي ارزان قيمت، سبب كاهش عملكرد هكتاري، هدر رفت سرمايه، تجمع نيترات، آلودگ يهاي زيست محيطي (طبق مستندات موجود برخي از مولدين كشاورزي در هر هكتار بالغ بر يك تن اوره و چه بسا همين مقدار نيز سوپر فسفات تريپل در مزارع خود براي توليد محصول، مصرف مي نمايند گرديده است ملكوتي، 1381 ؛ ملكوتي، حال اين .(Malakouti et al. 1387 الف و ب؛ 2009 سوال مطرح است چرا تجمع آلاينده هاي 3 در محصولات كشاورزي در دهه ي اخير رو به افزايش گذاشته است؟ با نگاهي به ارقام جدول هاي 1 و 4 و شكل هاي 1 و 2، نقش مصرف نامتعادل كود ها در تجمع اين آلاينده ها مشخص مي گردد. به عبارت ديگر را مي توان مصرف بي رويه Cd و NO منشاء آلاينده هاي 3 و بيش از نياز كودهاي نيتروژني و فسفاتي دانست ؛ ملكوتي، 1375 ؛ ملكوتي، 1379 ؛ ملكوتي و همايي، 1383 ؛ ملكوتي و همكاران، 1383 ؛ ملكوتي و همكاران، 1384 Lin ؛ ملكوتي و همكاران، 1387 ؛ ملكوتي و همكاران، 1379 .(Malakouti et al. 2009 ؛ and Schorr, 1997

-1-2 آلودگيهاي نيترات ناشي از مصرف بي رويهي كودهاي نيتروژني

تجمع نيترات در سبزي ها غالباً در اندام هاي مصرفي (ريشه، غده، ساقه و برگ ) صورت مي گيرد، ولي برخلاف تصور اغلب محققين مشاهده گرديد در سبزيهاي ميوه اي نظير گوجه فرنگي و خيار نيز نيترات يافت مي شود (ملكوتي و همكاران، 1384 ). به دليل انجام فعل و انفعالات فتوسنتزي در برگ ها و عدم حركت نيترات از برگ به ميوه، نبايستي مسأله ي تجمع نيترات در ميوه مطرح باشد ، ولي گزارش ها حاكي از وجود نيترات در مقادير قابل توجه ي در سبزيهاي ميو هاي است كه عمدتاً ناشي از مصرف بي رويه ي كودهاي نيتروژني مي باشد. تجمع نيترات با ميزان فتوسنتز رابطه ي معكوس دارد . هر عاملي كه ميزان فتوسنتز در گياه را كاهش دهد، سبب افزايش غلظت نيترات در گياه خواهد شد . با توجه به اين كه فرايند آمين سازي تبديل نيترات به عامل آميني براي سنتز پروتئين  احتياج دارد ، ATP در گياه، انرژي خواه است به بنابراين هر عاملي نظير تنش هاي محيطي كه باعث تضعيف گياه شود، به تجمع نيترات كمك مي كند ملكوتي، 1381 ؛ ملكوتي و همكاران، 1383 ؛ ملكوتي و

.Malakouti et al. 2009؛ همكاران، 1387

اثرات س وء نيترات د ر محصولات كشاورزي

با مصرف بيش از نياز كودهاي نيتروژني، علاوه بر صدمات متعددي كه قبلاً بدان اشاره شد، شيوع بيماري ها و آفات در مزارع، برهم خوردن رابطهي بين عناصر غذايي و افت كيفيت محصولات زراعي و باغي مطرح مي باشد. در آزمايش هايي كه بر روي گوجه فرنگي انجام شده، معلوم شده كه بين مقدار نيترات در ميوهي گوجه فرنگي با ميزان كودهاي نيتروژني مصرف شده رابطه ي مستقيم وجود دارد . مهم ترين عامل محيطي مؤثر در تجمع نيترات در گياه، مقدار نيترات موجود در اطراف ريشه و خود گياه است . كاربرد بيش از حد كودهاي نيتراتي، به ويژه در يك نوبت باعث افزايش ميزان نيترات قابل جذب شده و در نهايت باعث تجمع نيترات در بافت هاي گياه مي شود. به طوركلي، ميزان نيترات بافت هاي گياهاني كه تحت تنش هاي محيطي دچار توقف رشد شده اند، نسبت به گياهاني كه در شرايط مساعد رشد ك رده اند بيشتر است . تنش خشكي، دماي بالا، يخبندان، شدت نور كم و كليه ي عواملي كه محدودكننده ي فتوسنتز و رشد در گياه هستند ، در افزايش ميزان نيترات موجود در گياه مؤثر هستند. طبق گزارش مشترك FAO و خواربار و كشاورزي WHO سازمان هاي NO 1995 )، حد قابل قبول مصرف روزان هي 3 ) 3 ميلي گرم به ازا ي هر كيلوگرم وزن / تا 7 (ADI) بدن مي باشد. با مصرف روزانه ، 370 ميلي گرم نيترات در روز ، در درازمدت ، اثر سويي در سلامت ، مصرف كنندگان مشاهده نگرديد . در سال 1997 كميسيون اروپا حداكثر مقادير مجاز آلاينده ها را در محصولات كشاورزي مشخص نمود . اين كميسيون در گزارش خود حد مجاز نيترات براي اسفناج و كاهو را 3000 ت ا 4000 ميلي گرم در كيلوگرم بر مبناي وزن تازه اعلام نمود . بديهي است اين مقدار نيترات در جوامعي نظير جامعه ي ايراني كه مصرف روزانه ي سبزي در آنها بسيار بالاتر است، خطرناك و مسأله ساز مي باشد .(Malakouti et al. 2009 ؛ (ملكوتي، 1381

-2-1-2 اثرات سو ء نيترا ت در سلامت انسان و دام:

در مواد غذايي از نظر كارشناسان NO وجود 3 تغذيهي انسان و حيوان موضوع ي حياتي است . تبديل نيترات به نيتريت در دستگاه گوارش ، و

سميت نيتريت حاصل، مخصوصاً در حيوانات نشخواركننده (گاو) و نوزادان ، باعث ايجاد بيماري نظير مت هموگلوبينميا مي گردد كه در آن هموگلوبين به مت هموگلوبين تبديل مي شود . در اين پديده ، آهن دوظرفيتي به آهن سه ظرفيتي تبديل و در نتيجه انتقال اكسيژن در بدن مختل شده و حالت خفگي مخصوصاً در نوزادان بروز است منجر به مرگ انسان شود . همچنين، در اثر تداوم مصرف سبزيجات و يا آب زياد، در داخل معده با NO آشاميدني محتوي 3 تركيبات آميني توليد نيتروزآمين مي نمايد كه يك براي NO مادهي سمي و سرطان زا است . حد مجاز 3  درصد تعيين گرديده است . / علوفهي خشك 08 عامل خفگي انسان و دام در نتيجهي گازهاي در علوفه است ، زيرا وقتي علوفه ي NO تخميري 3 احياء ،NO را انبار كنند، 3 NO حاوي مقدار زيادي 3 شده و توليد گازهاي متعدد نيتروژني مي نماي د. غلظت اين گازها در يك سيلوي معمولي بدون تهويه، ممكن است تا حد مسموميت هم برسد ، درصورتي كه غ لظت مجاز آن، 15 و غلظت كشند هي آن 700 ميكروگرم در گرم مي باشد؛ گازهاي مذكور يا سبب مرگ آني شده و يا صدمات ريوي حاصله از آن به قدري شديد است كه ريه ي شخص ب ه كلي از، كار مي افتد (ملكوتي، 1381 ؛ ملكوتي و همكاران، 1383 .(Malakouti et al. 2009 ؛ ملكوتي و همكاران، 1387

-3-1-2 ميزان تجمع نيترات در محصولات كشاورزي:

تجمع نيترات در گياهان يك پديده ي طبيعي بوده و هنگامي رخ مي دهد كه ميزان تجمع نيترات در گياه بيشتر از ميزان لازم آن بر اثر جذب باشد. ظرفيت تجمع نيترات به وسي لهي توان توارثي گياه تنظيم گرديده و توسط عوامل م حيطي، مديريت، كوددهي و عمليات زراعي تغيير مي كند. اگر نيترات به مقدار زياد به وسيلهي گياه جذب شود، احيا ي آن به علت مصرف انرژي و مواد قندي زياد ، از رشد گياه مي كاهد. اين يون از ريشه به طرف برگ ها فرستاده شده و در آنجا تجمع م ي يابد. اگر فردي 250 گرم گوجه فرنگي در روز مصرف نمايد، و غلظت نيترات در ميوهي گوجهفرنگي 250 ميلي گرم در كيلوگرم برحسب وزن تازه باشد، تحت چنين شرايطي روزانه 62 ميلي گرم نيترات تنها از اين طريق وارد بدن اين فرد مي گردد، ولي اگر همين فرد به جاي 250 گرم گوجهفرنگي، همين مقدار كاهو و يا اسف ناج محتوي 3 هزار ميلي گرم دركيلوگرم نيترات برحسب وزن تازه مصرف نمايد، در چنين حالتي غلظت نيترات وارد شده به بدن اين فرد ، روزانه بيش از دو برابر حد مجاز خواهد بود، كه مسأله ساز است ملكوتي و همايي ،  1383 ؛ ملكوتي و همكاران، 138

عوامل موثر در تجمع نيترات :

اثر مي گذارند NO به طوركلي، عوامل زياد ي بر تجمع 3 كه مهم ترين آنها عبارتند از مقدار كودهاي نيتروژني مصرفي (مقدار كود، نوع كود، سرعت آزاد شدن و روش استعمال كود )، گياه (تجمع نيترات در گياه بستگي به گونه، رقم، قسمت هاي مختلف گياه و نيز سن آن دارد )، عوامل محيطي (عوامل محيطي زيادي بر غلظت نيترات گياه از طريق تأثير بر فعاليت آنزيم كاهش دهندهي نيترات و همچنين جذب نيترات، اثر مي گذارند). عموماً نور كم، دماي زياد و تنش هاي رطوبتي منجر به كاهش فعاليت آنزيم كاهش دهندهي نيترات و افزايش تجمع آن مي گردند. هنگامي كه گياه در معرض شدت نور كم يا رو زهاي كوتاه قرار گيرد، غلظت نيترات افزايش مي يابد . غلظت نيترات در سبزيها بين ساعت 4 تا 8 صبح در بالاترين ميزان و در 4 بعد بعد از ظهر در كمترين مقدار مي باشد . بنابراين، زمان برداشت سبزيجات در ميزان نيترات آنها اثر قابل توج هي دارد كه بايد مورد توجه قرار گيرد. از عوامل محيطي ديگر مي توان دما را نام برد كه اثر آن بر روي تجمع نيترات كاملاً مشخص نمي باشد، اما ثابت شده است كه افزايش حرارت، مخصوصاً زماني كه همراه با شدت نور كم باشد، منجر به تجمع نيترات مي گردد. تنش رطوبتي نيز در تجمع نيترات مؤثر است ، حالت هاي زيادي از تجمع نيترات در علوفه و سميت آنها براي دام ها با خشكي متناسب است . چنين تجمعي از نيترات شايد در نتيج هي تنش رطوبتي باشد كه موجب كاهش فعاليت آنزيم كاه ش دهند هي .( نيترات و سوخت و ساز نوري مي شود ملكوتي، 1381

-5-1-2 حد مجاز نيترات در محصولات كشاورزي:

در تعدادي از NO در جدول 3، حد مجاز غلظت 3 محصولات سبزي و صيفي (اسفناج، كاهو، كلم، كرفس، سيب زميني، پياز و برخي سبزي هاي ميوه اي نظير خيار، گوجه فرنگي و غيره) نشان داده شده است . بديهي است اين مقادير بر حسب ميزان مصرف در روز قابل تغيير مي باشد. به عنوان مثال مصرف سرانه ي سيب زميني در ايران روزانه 100 گرم و در آلمان 300 گرم مي باشد؛ لذا حد مجاز نيترات در سيب زمينيهاي توليدي در آلمان بايستي به مراتب كمتر از ؛ سيب زميني توليدي در ايران باشد (رجب زاده، 1383 Malakouti et ؛ ملكوتي، 1381 ؛ ملكوتي و همكاران، 1387 .(al. 2009

روشهاي كاهش تجمع نيترات: 1- 2

استفاده از ارقامي ،NO يكي از روش هاي كاهش 3 را كمتر در خود تجمع مي دهند. به طور NO است كه 3 كلي، نبايد اعمالي انجام داد كه مانع از رسيدن نور به گياه در روز شود . براي مثال، كشت عمودي گياه ان كمك مي كند . همچنين ، NO مي تواند، به تجمع 3 مي توان در طول شب قبل از برداشت با استفاده از نور در گياهان كاست و يا از NO مصنوعي، از تجمع 3 كودهاي كندرها و آمونيومي استفاده كرد و كود به مقداري در اختيار گياه قرار گيرد كه به آن نياز داشته باشد و از اعمال تنش هاي رطوبتي هم بايد خود داري شود. از كشت هاي پاييزه تا حد امكان، خودداري كرده، گياهان را با فاصله مناسب كاشته و برداشت محصولات در يك دوره ي NO هنگام عصر انجام شود . تجمع 3 تاريكي با شدت نور پايين انجام مي گيرد . اگر برداشت NO سبزي و صيفي بعد از ظهر انجام گيرد، غ لظت 3 نسبت به صبح خي لي پايي ن تر است . يكي ديگر از در اندام هاي مصرفي NO روشهاي كاهش غلظت  سبزي و صيفي، رعايت مصرف متعادل كودها بر مبناي آزمون خاك مي باشد (ملكوتي و همايي، 1383 ؛ ملكوتي و .( همكاران، 1387 بايد به كشت هاي آلي، NO براي كاهش 3 استفاده از مواد آلي كمپوست شده و كودهاي زيستي (بيولوژيك)، افزايش كارايي ك وده ا، تقسيط كودهاي نيتروژني در طي دوره ي رشد گياه الويت داد . به اين ترتيب، علاوه بر جلوگيري از آلودگي منابع خاك و آب، از دسترسي ناگهاني گياه به مقدار بيش از حد كودهاي نيتروژني ممانعت به عمل مي آيد . از ديگر راه كارهاي استفاده از كودهاي نيتروژني كُندرها ،NO كاهش تجمع 3 و مصرف كودهاي نيتروژني بر اساس UF و SCU نظير و استفاده از (PSNT) پاي بوته NO اندازه گيري 3 دستگاه كلروفيل سنج مي باشد. مديريت جامع تغذيه ي گياهي و استفاده از يك برنامه ي دقيق تغذيه مطابق با نياز گياهان يكي ديگر از روش هاي مفيد براي در محصولات كشاورزي است . NO كاهش ميزان 3 نتايج تحقيقات متعدد در مزارع سبزي و صيفي كشور نشان داده با صرفه جويي در مصرف كودهاي نيتروژني (حداكثر 400 كيلوگرم در هكتار اوره به صورت تقسيط) و همگاني كردن مصرف كودهاي پتاس يمي و ريزمغذي ها به ويژه سولفات پتاسيم، سولفات روي و سولفات منگنز و اسيد بوريك، ضمن نيل به افزايش عملكرد هكتاري، بهبود كيفيت، افزايش خاصيت نيز در NO انباري و خوش طعمي محصول، تجمع 3 اندامهاي مصرفي انواع سبزي و صيفي كاهش خواهد ؛ يافت (ملكوتي، 1375 ؛ ملكوتي، 1379 ؛ ملكوتي، 1381 ؛ ملكوتي و همايي، 1383 ؛ ملكوتي و همكاران، 1384 .(Malakouti et al. 2009 ؛ ملكوتي و همكاران، 1387

2- - آلودگيهاي كادميم ناشي از مصرف 2 بي رويه كودهاي فسفاتي

در اراضي زراعي و محصولات Cd انباشت كشاورزي كشور به يك مشكل زيست محيطي و در خاك Cd امنيتي تبديل شده است. افزايش غلظت باعث افزايش جذب آن بهوسيلهي گياه مي گردد. به زنجيرهي غذايي Cd گياهان مهم ترين مسير انتقال انسان بوده و تجمع آن در محصولات كشاورزي موجب سميت شده و بيمار يهاي حاد و مزمن را ايجاد مي نمايد. در حال حاضر غلظت اين عنصر، به دليل مصرف بيش از حد كودهاي فسفاتي در سال هاي اخير غلظت اين آلاينده در خاك هاي زراعي ؛ و باغي كشور افزايش يافته است (قهرماني، 1387 ؛ كريميان، 1377 ؛ گلچين و شفيعي، 1385 ؛ ملكوتي، 1375 .( ملكوتي و همكاران، 1387 ؛ ملكوتي و همكاران، 1379

1- - اثرات سوء كادميم در محصولات 2- 2 كشاورزي:

در Cd از علايم عمومي ناشي از جذب مقادير اضافي گياه مي توان به كاهش و توقف رشد ريشه ، چوب پنبه اي شدن، صدم ه به ساختمان ريشه ، كاهش هدايت هيدروليكي آب در ريشه ، تداخل با جذب و انتقال طبيعي عناصر غذايي ، كاهش ميزان كلروفيل ، كلروز برگ و اختلال در فعاليت هاي آنزيمي به ويژه آنزيم هاي دخيل در فتوسنتز اشاره نمود . زياده روي در مصرف كودهاي فسفاتي كادميم دار باعث تجمع آن د ر گندم ، سيب زميني ، پياز و در نهايت سبب افت كيفيت انواع سبزيها گرديده است.

در سلامت انسان: Cd 2- - اثرات سوء 2- 2

كادميم آلاينده ي خطرناكي است كه در بدن انسان تجمع يافته و از سيستم گوارشي بدن دفع نمي گردد. از نظر بيولوژيكي نيمه ي عمر آن در بدن انسان 20 سال ا ست . حد  ميلي گرم در كيلوگرم در روز / براي انسان 10 Cd مجاز جذب است. اين عنصر كه از طريق مواد غذا يي به بدن مي رسد، جزء مواد سرطان زا گروه بندي شده و زيادي آن در انسان موجب بيماريهاي تهوع، استفراغ، انقباض شكم، سردرد، فشار خون، پوكي استخ وان، آم اس شش ها، نار س ايي كلي ه و كبد، بيماريهاي قلبي و زيادي فشار خون مي شود (تراكم اين عنصر در بدن انسان نخست باعث آسيب به كليه ها و كبد مي شود و البته به ساير اندام هاي بدن نيز صدمه مي زند ). اين عنصر در جفت نگهداري شده و از انتقال روي و مس به جنين جلوگيري مي كند. عنصر اخ ير براي كاركرد مغز و رشد قواي عقلي لازم است. در مسموميت حاد ب هواسطهي اختلال در موازنه ي فسفر و كلسيم در مجاري ادراري، بيماري ايتاي  ايتاي كه با درد در ناحيهي شكم و پشت و مفاصل و استخوان ها، كوتاهي قد، ؛ سرطان زايي و ناباروري در انسان را نام برد (كريميان ، 1377 Lin ؛ ملكوتي و همايي، 1383 ، ملكوتي و همكاران، 1379 .(and Schorr, 1997

در محصولات Cd 3- - ميزان تجمع 2- 2 كشاورزي:

در بذر گندم به Cd برخي گزارش ها حاكي از انباشت ويژه در گندم د وروم به مقدار بيش از حد مجاز مي باشد . تجمع يافته Cd 2008 )، غلظت ) Jafarnezhadi طبق گزارش/ در دانه هاي گندم د وروم در استان خوزستان بالغ بر 40 ميلي گرم در كيلوگرم (بيش از 4 برابر حد استاندارد ) بوده و بديهي است مصرف اين نوع گندم ها سلامت جامعه را با در پياز و Cd خطر جدي مواجه مي نمايد (جدول 4). زيادي  ميلي گرم در ك يلوگرم، برنج تا حد / سيب زميني تا حد 57 0/35 ميلي گرم در كيلوگرم و در سبزي ها از جمله اسفناج تا 0 ميلي گرم در كيلوگرم گزارش شده است / حد 87 (جعفرنژادي، 1387 ؛ قهرماني، 1387 ؛ ملكوتي و همكاران، .( 1379 ؛ ملكوتي و همكاران، 1387

4- - عوامل موثر در تجمع كادميم در 2- 2 محصولات كشاورزي:

درحال حاضر در اكثر محصولات كشاورزي تجمع به دليل استمرار مصرف نامتعادل كودها به ويژه زياده روي Cd در مصرف كودهاي فسفاتي يارانه اي (در حال حاضر قيمت هر كيلوگرم سوپرفسفات تريپل حدود 600 ريال ولي سولفات روي بالغ بر 6000 ريال مي باشد) كه از ديد مصرف كنندگان به دور مانده، بسيار بيشتر از حد مجاز است.

5- - حد مجاز كادميم در برخي 2- 2 فرآورده هاي كشاورزي:

به مواد غذايي، Cd به منظور جلوگيري از ورود موسسات بين المللي، قوانين و استانداردهايي براي حد مجاز در مواد غذايي تعيين كرده اند. براي غلات دانه Cd انباشت  ميلي گرم / 0 و براي سيب زميني و پياز 20 / ريز، غلظت 10 در كيلوگرم به عنوان حد مجاز پذيرفته شده است . حد Cd مجاز كادميم در سبزي هاي برگي، سويا، قارچ هاي خوراكي ،  ميلي گرم در كيلوگرم وزن / سبزيهاي ريشه اي و ساقه اي 20 خشك مي باشد. سازمان بهداشت جهاني اعلام نمود ه كادميم  ميلي گرم مصرف / 0 الي 50 / نبايستي در هفته بيش از 40 در محصولات كشاورزي را Cd گردد. اين سازمان حد مجاز 0/12 ميلي گرم در كيلوگرم اعلام كرده است (ملكوتي و .( همايي، 1383 ؛ ملكوتي و همكاران، 1387

روشهاي كاهش تجمع كادمي م در 2- 2 محصولات كشاورزي

روشهاي متعددي براي ك اهش تجمع كادميم وجود دارد كه اهم آنها عبارتند از اصلاح ژنتيكي گياهان، مصرف بهينهي كود و زيست پالايي (يكي از راه هاي اساسي براي كاهش غلظت آلاينده ها در محصولات كشاورزي رعايت اصول مصرف بهينه كودي مي باشد). با اعمال روش هاي زير در دانه ي گ ندم و ساير محصولات Cd مي توان از تجمع كشاورزي حتي الامكان ممانعت نمود : الف) از ورود كودهاي فسفاتي و يا خا ك فسفات محتوي بيش از 25 ميلي گرم در و يا سرب اكيداً جلوگيري شود. ب) مصرف C  كيلوگرم بهنيهي كودي به ويژه استفاده از كودهاي سوپر فسفات ساده، ميكروبي فسفاتي، بيوفسفات طلا يي محتوي روي و نيز Cd بيوگوگرد آلي كه تماماً توليد داخل بوده و عاري از مي باشند، رعايت شود. ج) در راستاي هدفمند كردن ياران هها، يارانه از كودهاي نيتروژني و فسفاتي حذف و به كودهاي موثر بر افزايش عملكرد و بهبود كيفيت محصولات كشاورزي اختصاص يابد . د ) رعايت اصول مص رف بهينه ي ك ودي. ه) عدم استفاده از پساب هاي شهري. ز) خريد گندم و ساير محصولات كشاورزي (در حد امكان ) بر مبناي كميت و كيفيت، انجام گيرد ، و ي ) استفاده از ارقامي كه نسبت به كارآ نيستند، رايج گردد. Cd جذب

پيشنهادها (چه بايد كرد؟)

در جمع بندي مي توان چنين بيان نمود كه رابطهي تنگاتنگ و مثبتي بين مصرف بهينه ي كود و

توليد پايدار وجود دارد و لذا لازم است اين اصل مهم در تامين مقدار، زمان استفاده و نوع مناسب كودها در توليد پايدار به جد در عمل رعايت شود: براي تحقق پايداري حاصلخيزي خاك و  مصرف بهينه ي كود، از هم اكنون بايستي تدابيري انديشيده شود كه از آن جمله مي توان تدوين سياست ملي خاك، نهايي نمودن قانون جامع خاك، قانون جامع كود، جايگاه توليد و مصرف كودهاي زيستي، اتخاذ استراتژي هاي كشاورزي متناسب با مناطق اگرواكولوژيكي و استقرار شبكه ي پايش كيفيت خاك، اولويت به مديريت تلفيقي حاصلخيزي خاك و تغذيهي گياه و تغيير نگرشهاي تك بعدي به جامع نگر، رهيافت مشاركتي و نيز ممانعت جدي از سوزاندن بقاياي گياهي در مزارع و با غ ها از طريق اعمال يارانهي تشويقي. در حال حاضر، پس از تامين آب مورد نياز  گياهان، مصرف بهين هي كود مؤ ثرترين، سريع ترين، سهل الوصول ترين، و از نظر اقتصادي قابل توجيه ترين راه تحقق افزايش عملكرد هكتاري (كمي - كيفي ) محصولات كشاورزي، و ارتقاي سطح بهداشت تغذيهي جامعه مي باشد. افزايش توليدات كشاورزي در جهان طي چهار ده هي گذشته، پس از بارش، عمدتاً مرهون مصرف ك ودها بوده است . در كشورهايي كه مصرف كود در آنها مشابه ايران غير متعادل است، افزايش عملكرد هكتاري 33 درصد، لكن در كشورهايي كه مصرف كود در آنها بهينه است، اين رقم 60 درصد مي باشد. به تغذيه بهينهي گياهي كه راهكار حل  مشكل گرسنگي سلولي است توجه اساسي شود . با تغيير سياست و تحقق امر غني سازي از مزرعه و مصرف نان سبوس دار غني شده با نسبت مولي اسيد كمت ر از 25 به سه  ولت (PA/Zn) فيتيك به روي ميتوان رتبه ي بهداشتي جامعه را از رقم 123 به 2 ارتقاء داد. افزايش كارايي مصرف كودها و همگاني  كردن مصرف بهينهي كود در كشور. در حال حاضر يارانه ها عمدتاً به دو نوع كود، يعني كودهاي نيتروژني و فسفاتي پرداخت مي شود . پرداخت چنين يارانه ي سنگيني به اين دو كود (در حال حاضر قيمت هر كيلوگرم اوره و سوپر فسفات تريپل حدود 600 ريال ولي سولفات روي بالغ بر 6000 ريال مي باشد) باعث شده كه توليد كنندگان بخش كشاورزي در كشور، چندان رغبتي به استفاده از ديگر كودها، به ويژه كودهاي زيستي، آلي و ريزمغذي نداشته باشند . حال آنكه مصرف كودهاي اخير افزون بر سازگار بودن با محيط زيست، نقش بسيار مثبتي بر سلامتي انسان دارند . بنابراين، در مقطع كنوني مديريت علمي تو ليد و مصرف انواع كودها امري اجتناب ناپذير است. تاكيد بر تصويب آيين نام هي ضوابط ب ماد هي  61 قانون برنام هي چهارم توسعه ، كه اميد است در راستاي توليد محصولات سالم و غني شده تحقق يابد . به موجب اين قانون، مقرر بود كه حداقل 10 درصد از كودهاي مصرفي كشور را كودها ي زيستي تشكيل دهند، كه متأسفانه به رغم گذشت 8 سال، اين آيين نامه هنوز بهتصويب نرسيده است . بديهي است با رعايت اصول مصرف بهينهي كودي در مزارع و باغ ها، افزون بر افزايش 25 درصدي عملكرد، كيفيت محصولات كشاورزي ارتقا ي خواهد يافت . از توليد كودهاي شيمايي و بيولو ژيك در داخل كشور حمايت عملي شود. غني سازي محصولات كشاورزي براي افزايش سطح سلامت جامعه در عمل اجرا شود . در برنامه ي پنجم توسعه، به جاي توجه به تامين كالري روزانه، سير__ كردن سلول هاي گرسنه ي جامعه را از طر يق غني سازي محصولات كشاورزي، هدفمند نمودن يارانه ي كو دها و خريد محصولات كشاورزي به ويژه گندم بر مبناي كيفيت مدنظر قرار دهند.

از ورود كودهاي فسفاتي و يا خاك فسفات  و يا Cd محتوي بيش از 25 ميلي گرم در كيل وگرم سرب اكيداً جلوگيري شود و مصرف بهنيه ي كودي به ويژه استفاده از كودهاي نيتروژني به صورت تقسيط، كودهاي فسف اتي توليد داخل مانند سوپر فسفات ساده، ميكروبي فسفاتي، بيوفسفات طلايي محتوي روي و بي وگوگرد آلي رعايت شود (در حال حاضر سالانه در حدود 4 ميليون تن كود در كشور مصرف مي گردد كه مديريت آنها علمي نم يباشد). با توجه به رابطه ي تنگاتنگ و مثبت ي كه بين مصرف بهينه ي كودي، توليد پايدار و ارتقا ي رتبه ي بهداشتي جامعه وجود دارد، شايسته است كه اين اصل مهم براي تعيين مقدار، زمان استفاده و نوع مناسب كودها، به منظور دستيابي به توليد پايدار برسد .

منبع : جهاد کشاورزی

کود مناسب رشد و عناصر ریز مغذی ( میکرو ) 
مشخصات کود های میکرو
یکی از صدها خدمات مجموعه ی بزرگ پارادایس تهیه و بسته بندی بهترین نوع کودهای میکرو می باشد ، که تهیه نمودن آن برای شما دوستان عزیز به علت سنگین بودن وزن بسته های آن (25 کیلوگرم ) هزینه بر و گاهی اوقات غیرممکن است .
میکرو المنت ها یا عناصر یا عناصر کم مصرف ( ریز مغذی ها ) مانند :
آهن ، روی ، منگنز ، مس ، بور ، مولیبدن و کلر گیاهان مختلف برحسب نیاز و با توجه به نتایج آزمایشات خاک و برگ به کود های فوق نیازمند خواهند بود . ادامه مطالب کلیک کنید .
جایگاه میکروالمنت در تولیدات کشاورزی :
با وجود این که گیاهان به شکل واضحی به کود های ماکروالمنت ها نیازمندند ، اما کودهای میکروالمنت یا ریز مغذی ها علی رغم نیاز کم گیاهان جایگاه ویژه ای در تولیدات کشاورزی دارند لذا از آنها به عناصر خرد با تاثیرات مکان یاد میشود.

کود مناسب رشد و عناصر درشت مغذی ( ماکرو)
مشخصات کود های ماکرو
در این قسمت از بانک اطلاعاتی مجموعه ی پارادایس نظر شما را به توضیحاتی هر چند مختصر توسط متخصصان این مجموعه در رشته ی کشاورزی و کود شناسی در رابطه با کود های ماکرو بستته بندی شده توسط این مجموعه جلب می نماییم .
معرفی عناصر کود ماکرو :
کودهای ماکرو موضوع بحث ما را تشکیل می دهند این کودها از مجموع سه عنصر : ازت ، فسفر و پتاسیم به نسبت های مختلف و متناسب با زمانبندی رشد و باروری گیاه تشکیل میشود .

حال برای درک هرچه بیشتر تاثیر این کودها نظر شما را به تاثیر هر یک از این عناصر به تنهایی بر روی گیاهان و درختان جلب می نماییم : جهت مطالعه ادامه مطالب کلیک کنید .

کود مناسب تقویت محصول و گلدهی ( پتاس بالا )

تغذیه گیاهان شامل چندین مرحله می باشد، مرحله رویشی ، نمو و گلدهی، گیاهان برای رشد به ازت برای ریشه دهی و شروع سوخت و ساز و پتاسیم مسئول خیلی از وقایع فیزیولوژیک گیاه می باشد. گیاهی که وارد فاز گلدهی نمی شود، به خاطر رشد رویشی ناشی از مصرف کود ازته یا ضعف عمومی گیاه می باشد. فاز رویشی ناشی از استفاده از ازت باعث آبدار شدن بافت گیاه شده و نسبت C/N را کمتر یا به زبان ساده پوست به گوشت را بیشتر میکند، و همین عامل باعث می شود گیاه شما بزرگ و قوی شده ولی به شما گل نمی دهد ! با دادن کودهای گلدهی میزان گوشت را بیشتر کرده و از شیره گیاهی کاسته می شود. همین امر موجب افزایش گلدهی در همه گیاهان می شود. برای افزایش کیفیت گلها باید هنگام اتمام عمر گل ، غنچه های خشک شده رو از ته بچینید ، تا انرژی گل روی تولید بذر متمرکز نشود ! همینطور برای افزایش کیفیت گلدهی باید از مکمل های غذایی استفاده نمود ، از آنجایی که جذب مواد غذایی و کودهای شیمیایی تابع اسیدیته ی خاک می باشد و درصورت بالاتر رفتن اسیدیته خاک از 7 ، برخی از مواد غذایی قابلیت جذب خود را از دست می دهند  جهت کسب اطلاعات بیشتر و طرح سوال کلیک کنید .

جهت خرید انواع محصولات کشاورزی اعم از کود ، سم و اقلام کلیک کنید .

جهت بازدید از ویدئو های آموزش کشاورزی رایگان کلیک کنید .