زنبور ساقه خوار گندم چیست و چگونه می توان از این آفت پیشگیری و یا در صورت لزوم آن را نابود نمود ؟

Question

با توجه به اینکه این حشره از آفات مهم غلات می باشد و قادر است خسارات قابل توجهی به غلات خصوصا گندم وارد نماید خواهشمندم
به منظور مطالعه کشاورزان عزیز مطالبی را ارایه نموده و امکان تماس و مشاوره را برای خرید سموم مورد نیاز ارایه نمایید ؟

حسین برخورداری · Answer

زنبور ساقه خوار گندم چیست و چگونه می توان از این آفت پیشگیری و یا در صورت لزوم آن را نابود نمود ؟

خم در داخل میانگره های باالئی ساقه قرار داده می شود. )الرو اگر در وسط باشد تغذیه ناکافی دارد ولی در باال تغذیه کافی دارد.( دورة جنینی 21-8 روز سپس الروها به طرف پائین ساقه شروع به فعالیت می کنند. دورة الروی 03-12 روز و در این زمان الرو خود را به محل طوقه در داخل خاک رسانده و قسمتی از جدار طوقه را به صورت دایره جویده و نازک می کند و سپس مواد جدا شده را به ترشحات بزاقی مخلوط و درپوش محکمی برای النة خود به وجود می آورد و پس از تنیدن پیله نازک حدود 9- 8 ماه از سال را )تابستان، پائیز، زمستان( به صورت دیاپوز سپری می کند. اواخر اسفند یا اوایل فروردین الرو تبدیل به شفیره شده. دورة شفیرگی 12-13 روز، سپس حشرات کامل همزمان با مرحله ساقه رفتن و شروع مرحله خوشه رفتن گندم ظاهر می گردند. کنترل:
2 -شخم عمیق یا سطحی و زیر و رو کردن کلشهای آلوده.
1-سوزاندن بقایای گیاهی.
0-برقرار نمودن تناوب زراعی و عدم کاشت گندم و جو و چاودار حداقل برای مدت دو سال.
4 -تغییر تاریخ کشت چون این حشره بیشتر گندمهای زمستانه و زودرس را مورد حمله قرار می دهد. با
کشت ارقام دیررس می توان از میزان خسارت آفت کاست.
2 -رقم گندم آزادی و رقم جو و الفجر نسبت به این آفت تا حدودی مقاومند.
6 -کود و تقویت گندم باعث دوام و ایستادگی ساقه می شود و قدرت تحمل گندم را در مقابل آفت را
زیاد می کند.
ــ در کشورهای دیگر استفاده از ارقام مقاوم گندم در مدیریت کنترل این آفت متداول است. در کشور
ما نیز بررسی هایی در این خصوص صورت گرفته است و الین ها و ارقام مقاومی نیز معرفی گردیده اند.

مقدمه
با توجه به اهمیتی که محصول گندم برای کشور ما دارد، بررسی حشرات زیان آور آن از جمله زنبور ساقه خوار گندم کامالً ضروری بوده و شناخت عواملی مثل تراکم بوته که در کاهش یا افزایش آلودگی و خسارت تاثیر دارند از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

معرفی آفت
زنبور ساقه خوار گندم با نام علمی )pygmaeus Cephus )یکی از آفات مهم غالت است که در برخی از سالها می تواند خسارات قابل توجهی وارد کند، این زنبور را تقریباً در همه نواحی گندم خیز کشور می توان یافت. الرو این زنبور به ساقه گندم، جو و چاودار و دور از چشم و توجه زارع حمله کرده و تنها در مرحله آخر است که صدمه و خسارت آن جلب نظر می نماید. حشره کامل زنبور ساقه خوار گندم زنبور کوچک و باریکی است که طول آن 21-8 میلیمتر می باشد. رنگ عمومی بدن سیاه براق است به استثنای لبه ران، ساق و پنجه که به رنگ زرد می باشد. سر حشره بزرگ و عریضتر از سینه است. قطعات دهان زرد رنگ و شاخک ها سیاه و بلند و از 12 بند تشکیل شده است. شکم زنبور سیاه و دارای نوارهای عرضی زرد رنگ می باشد. الرو این زنبور vermiform بدون پا، کمی خمیده، سفید رنگ و در موقع رشد کامل 24-23 میلیمتر طول دارد. سر آن گرد و زرد رنگ است. زنبور ساقه خوار گندم در اروپا، شوروی سابق، نواحی مدیترانه، افریقای شمالی و آمریکای شمالی، عراق، ترکیه، سوریه، لبنان، مصر و فلسطین شیوع دارد و در ایران بیشتر در اطراف تهران باالخص ورامین، استانهای مرکزی، فارس و شمالی وجود دارد. خسارت این زنبور مربوط به الرو آن است که پس از خروج از تخم داخل ساقه گندم یا جو شده و از بافت داخلی ساقه تغذیه می کند. الروها وقتی که به ناحیه طوقه گندم می رسند، طوقه را جویده و مانع رسیدن شیره گیاه به خوشه شده و موجب می شوند که ساقه و خوشه گندم خشک گردند و گاهی خوشه های صدمه دیده سفید رنگ و خشک شوند و دانه ها پوک و سبک می گردند. موقعی که الرو از داخل ساقه تغذیه می نماید و آنرا پوک می کند، بوته گندم با وزش مالیم ترین بادی روی زمین می خوابد و در واقع در مزرعه یک نوع ورس مشاهده می شود. زیست شناسی یک نسل در سال داشته و زمستان را به صورت الرو در داخل پیله در درون طوقه گندم و جو به حالت دیاپوز سپری می کند. از اواخر اسفند یا اوایل فروردین در صورت متناسب بودن شرایط محیطی مخصوصاً رطوبت خاک الروها در همان محل تبدیل به شفیره شده و حشرات کامل از اواخر فروردین ماه در مزارع غالت ظاهر می شوند. در صورتی که شرایط مساعد نباشد الروها به همان صورت تا بهار سال بعد باقی می ماند )برخی 2 نسل را در 1 سال طی می کنند اگر رطوبت خاک کافی نباشد(. عمر حشره کامل 40 روز و هر حشره ماده جمعاً تعداد 43-13 عدد تخم می گذارد. تخم ها پس از مدت 23-22 روز تفریخ شده و الرو کوچکی از آن خارج می شود و از نسوج نرم و لطیف داخل ساقه تغذیه می نماید و داالن باریکی بسمت پائین حفر می کند و از بندهای فوقانی ساقه عبور کرده و بسمت ریشه می رود. دوره فعال و تغذیه الروی 13-12 روز طول می کشد. حداکثر جمیت حشرات کامل در اردیبهشت ماه ظاهر می شود. حشرات کامل بعد از تغذیه از نوش گلها بویژه گلهای ازمک و خردل وحشی، جفت گیری و حشره ماده با تخم ریزی و بصورت انفرادی در داخل ساقه گندم تخم ریزی می نماید. در هنگام تخم گذاری معموالً گندم در مرحله ساقه رفتن و در مزارع زود کاشت در حال خوشه رفتن است. به طور کلی مزارع زود کاشت و ارقام زود رس ترجیح داده می شوند.

منبع : وزارت جهاد کشاورزی