توليد بذر در كشاورزي ارگانيك چگونه است ؟

Question

حسین برخورداری · Answer

تولید بذر در کشاورزی ارگانیک چگونه است ؟

در سالهاي اولية توسعة كشاورزي ارگانيك، اكثر محصوﻻت در همان منطقة توليدي مصرف ميشد. در حقيقت، تازگي و فروش مستقيم از ويژگيهاي كشاورزي ارگانيك بود. در آن سالها مرسوم بود كه خريداران، در تماس مستقيم با كشاورزان زنجيرة طوﻻنيتري ١٩٧٠ بودند و يا اين كه از واسطهها اطمينان كافي داشتند. با توسعة بيشتر كشاورزي ارگانيك در دهة ايجاد شد. به اين صورت كه يك محصول ارگانيك مراحل زيادي را طي ميكرد و ممكن بود كيلومترها دورتر، مصرف شود. در اين شرايط، مشتري نياز به وسيلهاي داشت كه نشان دهد، محصول مزبور واقعاً ارگانيك است و كشاورز نيز نياز به راهي داشت تا اثبات كند كه محصولش، ارگانيك است. در توليد بذر ارگانيك استانداردهايي وجود دارد، از جمله بازرسيهاي مزرعه، ادوات، عمليات توليد و فرآوري بذر، بررسي خطرات آلودگي بذر و بررسي حواشي و مزارع اطراف. در توليد بذر ارگانيك بايد به تمام جوانب توجه داشت. عﻼوه بر اين، بايد منابع بذري مزرعه، مديريت نهادهها، توليد و نگهداري كمپوست و انتقال و فروش را نظارت و بررسي كرد. بايستي به تاريخچة استفاده از زمين، نقشة مزرعه، تناوب، اصﻼحكنندههاي خاك و منابع تغذية خاك توجه داشت، آلودگيهاي مزرعهاي و آلودگي در حين فروش را مد نظر قرار داد. تقاضا براي بذرهاي ارگانيك، در حال افزايش است. توليد بذر ارگانيك از يك سو و برابري آن با استانداردهاي گواهي بذر از سوي ديگر، همواره چالشهايي براي توليدكنندگان بذر به وجود آورده است. سيستمهاي متداول توليد بذر مبتني بر استفاده از كودها و علفكشها در مراحل مختلفاند تا از سويي كيفيت بذر، باﻻ باشد و جمعيت علفهاي هرز كاهش يابد و از طرف ديگر، هزينههاي بوجاري بذر كاهش پيدا كند. بنابراين در توليد بذرهاي ارگانيك، كنترل علفهاي هرز و تكنيكهاي تغذية خاك از اهميت خاصي برخوردار است. همين طور، روش به كار رفته بايد اقتصادي و بذر، كيفيت و خلوص باﻻيي داشته باشد. از همه مهمتر اينكه بذر به مقدار كافي در اختيار كشاورز قرار گيرد. اكثر اين موارد بستگي به استقرار مناسب گياه بذري، كنترل علفهاي هرز، سطوح مناسب عناصر ﻏذايي و نيز برداشت و بوجاري به موقع بذر دارد.

اهميت توليد بذر در كشاورزي ارگانيك بذر، اساس توليد گياهان زراعي است و به عنوان اولين نهادة مصرفي در انتقال صفات ژنتيكي گياه، داراي نقش ﻏيرقابلانكاري است. بدون استفاده از بذر خوب حتي با صرف انرژي فراوان نيز نميتوان به حداكثر عملكرد دست يافت. در كشاورزي، هنر توليد بذر در استفاده از خواص آن در جهت تأمين نيازهاي بشر است و هدف آن، تكثير بذرهاي مناسب براي توليد محصوﻻت كشاورزي است. كشاورزي ارگانيك بر اساس اصول خودكفايي، چرخة مواد و عدم استفاده از نهادههاي شيميايي بنا شده است. مزارع ارگانيك بايد با كودهاي آلي حاصل از حيوانات كوددهي شوند، حيوانات بايد با علوفة حاصل از كشاورزي ارگانيك تغذيه شوند و گياهان نيز بايد از بذرهايي كه در كشاورزي ارگانيك توليد شدهاند، به وجود آيند. اين فرآيند به صورت استاندارد براي توليد محصوﻻت ارگانيك در تمام نقاط دنيا به ثبت رسيده است. بذر ارگانيك، حلقة تعيين كننده در زنجيرة تحقيق، اصﻼح و توليد بذر تا توليد محصوﻻت ارگانيك است. بنابراين هدف نهايي، توليد بذر سالم و با قيمت مناسب است. توليدكنندگان ميتوانند با استفاده از بذر ارگانيك، زنجيره را با نهادة ارگانيك كامل كنند. مصرفكنندگان بايد قيمت باﻻتري را براي محصوﻻت ارگانيك گواهي شده بپردازند. در بسياري از كشورهاي در حال توسعه، كشاورزي هنوز براساس سيستمهاي كمنهاده است، زيرا كشاورزان نميتوانند هزينة باﻻي كودهاي شيميايي و آفتكشها را بپردازند. براي چنين كشاورزاني، كشاورزي ارگانيك ميتواند از نظر اقتصادي بهتر باشد، به خصوص اگر بتوانند محصوﻻت خود را در بازارهاي اروپايي و آمريكاي شمالي به فروش برسانند. اما در واقع، اكثر گياهان در كشاورزي ارگانيك از بذرهاي توليد شده در كشاورزي متداول به دست ميآيند، چون بذرهاي ارگانيك به ميزان كمي در اختيار كشاورزان ارگانيك قرار دارند. در استانداردهاي تعيين شده در آييننامة شمارة - و آيين ١٩٩١ ژانوية ٢٤ انجمن اروپا در تاريخ ٢٠٩٢/٩١ ١٩٩٩ كه در سال ١٨٠٤/١٩٩٩نامة اصﻼح شدة شمارة در رابطه با توليد محصوﻻت ارگانيك تنظيم شد، در مورد بذر، هيچ ممنوعيتي وجود نداشت و كشاورزان تا دسامبر در مواردي كه بذر وجود نداشت، از بذرهاي ٢٠٠٣ ٢٠٠٤ معمولي استفاده ميكردند. اما از اول ژانوية سال
استفاده از بذر ارگانيك گواهيشده به عنوان يكي از استانداردهاي كشاورزي ارگانيك مطرح گرديد. تا سال - استفاده از بذر ارگانيك در تمام گياهان صدق نمي٢٠٠٤ كرد ولي از آن تاريخ به بعد سواﻻتي در رابطه با در دسترس نبودن اين بذرها به وجود آمده است. توليد محصول ارگانيك به استفاده از بذرهاي ارگانيك گواهيشده نياز دارد و براي گواهي محصوﻻت ارگانيك، ضروري است تا تمام فرايندهاي توليد مطابق با قوانين توليد بذر در كشاورزي ارگانيك باشد اما به دﻻيل زير، اين امر به سادگي ميسر نيست: مواد تكثيري كه به طور ارگانيك توليد شده باشد، براي همه گياهان وجود ندارد، توليد بذر ارگانيك در شرايط كشاورزي ارگانيك و به دست آوردن بذرهايي با كيفيتي مشابه با بذرهاي موجود در كشاورزي متداول، مشكل است، بذرهاي ارگانيك تهيه شده براي چندين گياه گرانتر است و در عمل ممكن است كه كشاورزان، بذرهاي ارزانتر به دست آمده از كشاورزي متداول را انتخاب كنند، بذرهايي كه از طريق تبادل بين كشورها به دست مي از محصوﻻت ارگانيك گواهي شده به دست ً معموﻻ ، آيند نميآيند. بذر ارگانيك بذري است كه بهوسيلة گياهي توليد ميشود كه حداقل يك نسل براي گياهان يكساله و دو نسل براي گياهان دو يا چندساله به صورت ارگانيك، كشت و كار . آنچه در توليد تجاري (Borgen, 2002)شده باشد بذرهاي ارگانيك مهم است، قابليت بذرها بهخصوص براي مقاومت طبيعي به آفات و بيماريها، قدرت جوانهزني و ويگور باﻻ و نيز توانايي رقابت با علفهاي هرز است. از سوي ديگر، كيفيت و طعم محصوﻻت و نيز قابليت حمل و نقل آنها بسيار مهم است. اصﻼح گياهان براي توليد بذر ارگانيك، هنوز مراحل آﻏازين خود را طي ميكند. هر چند امروزه توجه زيادي به آن ميشود و هماكنون محققين به دنبال اصﻼح واريته هاي جديد براي كشاورزي ارگانيك هستند. مراحل توليد تجاري و گواهي بذر در كشاورزي ارگانيك نيز مشابه روش آن در كشاورزي متداول است و با يك اصﻼحگر شروع ميشود. اصﻼحگر، يك واريتة جديد را معرفي ميكند. اين واريته داراي خالصترين فرم است. بذر اين واريته در واقع، فراهم ميكند كه بذرهاي ١والدين را براي پاية مادري از آن به دست ميآيد. سپس كمپانيهاي ٢ گواهيشده براي ﻏﻼت( و يا انتخاب ً توليد انبوه از طريق گواهي )اكثرا )اكثراً براي سبزيجات(، توليد تجاري بذر را آﻏاز ميكنند. تقاضا براي بذر و محصوﻻت ارگانيك محصوﻻت ارگانيك شامل سبزيجات و گياهاني است كه به صورت تازه مصرف ميشوند. بدين دليل اكثر مطالب اين بخش راجع به توليد بذر در سبزيجات است، اما در اكثر محصوﻻت، قابلتعميم است. صنعت توليد محصوﻻت ارگانيك به واسطة استقبال مصرفكنندگان رو به رشد است. در نتيجة افزايش تقاضا و قدرت انتخاب سبزيها و محصوﻻت تازة ارگانيك در فروشگاههاي بزرگ و رستورانهاي كشورهاي پيشرفته، نياز به توليد منابع بذري ارگانيك براي توليد محصوﻻت ضروري به نظر ميرسد و كشاورزان ، ارگانيك ً كامﻼ ارگانيك به دنبال بذرهاي ارگانيك گواهيشده هستند. بدين منظور، شركتهاي كوچكتر اقدام به اين عمل نمودهاند و بخش تجاري فعالشده است. توليد بذرهاي ارگانيك با كيفيت عالي توليد محصوﻻت ارگانيك در مقايسه با كشاورزي متداول به مواد تكثيري با كيفيت باﻻتر نياز دارد. كشاورزان بايد به كيفيت بذرهايي كه استفاده ميكنند، اعتماد داشته باشند. همچنين براي كشاورزان ارگانيك، سﻼمت بذر و مخلوط نبودن بذرهاي گياهان تراريخته بسيار مهم است. آلودگي به بذرهاي گياهان تراريخته بهخصوص در گياهان علوفـهاي و ذرت كه دگرگشناند، مشكﻼتي را در توليد بذر ارگانيك به وجود ميآورد كه طبق استانداردهاي گواهي بذر ارگانيك، اين بذرها نبايد در تودة بذري وجود داشته باشند. بذرهاي ارگانيك براي تعدادي از گياهان در دسترس است، اما در برخي از سبزيجات و گياهان زراعي، توليد بذرهاي ارگانيك با همان كيفيت بذر موجود در سيستم متداول بسيار مشكل است. 1Foundation stock 2Registered seed
در گياهان زينتي هرگونه توليد مواد ارگانيك براي تكثير مشكل است. براي سبزيجات دوساله مثل كلم، هويج و پياز توليد بذرهاي ارگانيك، مشكلتر است، زيرا مدت دو سال براي توليد بذر، خطر بيماريها و آلودگي به عوامل بيماريزا را افزايش ميدهد. در ﻏﻼت، بذر ارگانيك وجود دارد، اما خروج گياهچه به دليل آلــودگي به قارچ بذرزاد كمتر از بذرهاي متـداول تيـمارشده با قارچكش است. در آييننامة اروپايي سه طبقه براي توليد بذر ارگانيك وجود دارد: ( گياهاني كه بذر ارگانيك به اندازة كافي براي ١ آنها فراهم است و ليستي از آنها تهيهشده، گياهاني مانند خيار، سير، سيب زميني، گندم و جو. ( گياهاني كه مواد تكثيري به سختي براي آنها ٢ تهيه ميشود و هيچ اجباري در استفاده از بذر ارگانيك براي آنها وجود ندارد گياهان زينتي، درختان، توت فرنگي، ذرت شيرين، مارچوبه و شاهدانه. ( ضرورت استفاده از بذر ارگانيك ميتواند منتفي ٣ شود، اين به فراهم بودن مواد ارگانيك تكثيري وابسته است كه در بين كشورها متفاوت است. منتفي ساختن اين امر به عهدة مقامات دولتي هر كشور است. در ساير كشورها بهخصوص كشورهاي در حال توسعه، توليد بذر ارگانيك كمتر است و كشاورزان با چالشهاي بيشتري مواجهاند.
شرايط توليد بذر شرايط آب و هوايي مناسب براي توليد بذرهاي ارگانيك، رطوبت پايين، خاك عالي و هواي گرم و صاف و خشك در تابستان است. در اين شرايط محيطي، وقوع آفتها و بيماريها كاهش مييابد. عﻼوه بر اين، دورة رشد طوﻻني نيز مورد نياز است تا بذرهاي با كيفيت توليد شود. لذا انتخاب محيط، شرط اولية توليد بذرهاي ارگانيك است. همين طور انتخاب محصول بذري مناسب نيز كه بتواند در شرايط محيطي منطقه به طور مؤفق عمل كند و باعث دستيابي به سود اقتصادي در توليد بذر شود، مهم و ضروري است.

كاربرد هيبريدها در كشاورزي ارگانيك توليد هيبريد نيز ميتواند در كشاورزي ارگانيك مهم باشد. هيبريد از تﻼقي دو والد كه در يك يا چند صفت قابل توارث، متفاوت هستند، بهوجود ميآيد. براي مثال يك رقم لوبيا سبز كه طعم خوبي دارد، اما حساس به يك آفت خاص است، با يك رقم ديگر كه مقاوم به آن آفت است، تﻼقي مييابد و هيبريد جديد ممكن است هر دو صفت خوب مثل طعم عالي و مقاومت به آفت را داشته باشد. در واقع اين والدين، هموزيگوتاند و هر دو صفت خوب را دارند. مشكل اين است كه بذرهايي كه از ارقام هيبريد به دست ميآيند، ممكن است وقتي دوباره كشت شوند، دقيقاً نوع مورد نظر نباشند. بنابراين نميتوانند براي سال بعد كشت شوند. يكي از جايگزينها براي هيبريد در هستند كه ١ كشاورزي ارگانيك، تودههاي گردهافشاني باز درصد هيبريد يا ٣٠-٤٠ اينها به طور خودبهخود، هتروزيس در جمعيت خود دارند. همين طور در اينجا ميتوان از ارقام بومي استفاده كرد. چون تنوع زيادي دارند و حداقل چند دهه است كه كشت شدهاند. توليد هيبريد، نيازمند بهدستآوردن دو اينبردﻻين براي تﻼقي است كه كاري بس مشكل ميباشد و هزينة در اختيار شركتهاي تجاري ً زيادي دارد. توليد اينها اكثرا است كه كار تكثير پايههاي مادري را انجام ميدهند. براي مؤسسههاي تجاري كوچكتر و نيز توليدكنندگاني كه بذرهاي ارگانيك خود را توليد ميكنند، فقط واريتههاي زودگردهافشان مطرح هستند. استراتژيهاي توليد بذر ارگانيك الف( انتخاب زمين انتخاب زمين مناسب براي اطمينان از كيفيت باﻻ و عملكرد اقتصادي است. محصولها بايد در تناوب قرار گيرند تا مشكل آفتها، كاهش يابد و نيز پتانسيلها براي آلودگي بذر به وسيلة دگرلقاحي با گونههاي مشابه را كاهش دهد. مزرعة توليد بذر نبايد مشكل علفهاي هرز داشته باشد. چون اينگونه علفهاي هرز با ٢سخت كنترل گياه زراعي رقابت ميكنند، باعث بروز مشكﻼتي در خلوص و عملكرد بذر ميشوند و هزينههاي بوجاري بذر را افزايش ميدهند. 1Open pollinated 2Super weed
ب( تهية بستر بذر و كود خاك بايد براي اطمينان از يك بستر مناسب، شخم زده شود. اين بستر براي جوانهزني، بهخصوص بذرهاي ريز مهم است. خاك بايد ظرفيت نگهداري آب باﻻيي داشته باشد تا اجازة جوانهزني يكنواخت و رشد رويشي مستمر را بدهد. بستر بذر بايد يكنواخت باشد تا كاشت دقيق، ظهور يكنواخت و نمو گياهچه را سبب شود تا بتوان آن را مديريت كرد. آبياري مناسب نيز براي اطمينان از رشد طي دورة خشكي مورد نياز است. حاصلخيزي خاك، با توجه به اين كه در اين سيستم نميتوان از كودهاي شيميايي استفاده كرد، از اهميت خاصي برخوردار است. براي اطمينان از حاصلخيزي خاك و همچنين كاهش بيماريها، تناوب زراعي، استفاده از گياهان پوششي، كود سبز، مالچ، كمپوست حيواني و گياهي توصيه شده است. در خاكهاي شني، زهكشي خاك، خوب و خاكورزي آسان است، در حالي كه عناصر ﻏذايي طي بارندگيهاي سنگين به راحتي شسته ميشوند. بايستي توجه داشت كه بر اساس هرگونه شرايط خاص خاك، عمليات كوددهي فرق ميكند. كودهايي كه در سطح تجاري استفاده ميشوند به قرار زيرند: ( كمپوست )بهخصوص كمپوستهايي كه در ١-٢ پرورش قارچ استفاده ميشود و عاري از بذر علفهرز هستند( يا مواد خون يا پَر، كه براي افزايش محتواي نيتروژن به كار ميروند. خون خشك كه منبع مفيد نيتروژن است را گاهي همراه با مالچ تراشههاي چوب كه حاوي كربن باﻻ و نيتروژن كم است، به كار ميبرند. ( خاكستر چوب براي افزايش پتاسيم،٢-٢ ( سنﮓهاي فسفاته بهخصوص سنﮓهاي خرد ٣-٢ شده براي افزايش فسفر، ( عصارة علفهاي دريايي، نه بهعنوان كود بلكه ٤-٢ بهعنوان تقويتكنندة رشد گياه و مقاومت به آفتها و بيماريها، ( تلقيح لگومها با باكتريهاي تثبيتكنندة ٥-٢ نيتروژن، ( گياهان پوششي كه در بين فصول كاشت به كار ٦-٢ ميروند و كود سبز براي افزايش مواد آلي، كشت مخلوط گراس و بقوﻻت علوفهاي )البته ٧-٢ قبل از توليد بذر لگوم، اقدام به برداشت آن با دستگاههاي خاص برداشت علوفه ميكنند، به ميگويند(. undercuttingاين عمل ج( تكنيكهاي كاشت بذرها عموماً يا به صورت مستقيم از طريق قرار دادن در خاك مزرعه يا از طريق نشا كه در گلخانه تهيه شده است، كشت مي به روش ً شوند. اين بذرها بايد تماما ارگانيك تهيه شده باشند و در زماني كشت شوند كه نمو رويشي مناسب براي تأمين تعداد مطلوب گل و ميوه را انجام دهند. بذرهاي سبزيجات تحت تأثير حرارت در زمان كاشت قرار ميگيرند. فاصلة رديف و تراكم كاشت بايد طوري باشد كه اجازة حداكثر رشد رويشي و نمو را به گياه براي توليد گل و ميوه بدهد. ضمن اين كه دسترسي به گل آذين را براي گردهافشانها مهيا كند. الگوي كاشت مناسب نيز اجازة حركت به هوا براي كاهش بيماريها ميدهد و فضاي مناسب را براي عمليات برداشت فراهم ميكند. گرده افشاني گياه نيز به واسطة رديف كاشت و تراكم تحت تاثير قرار ميگيرد. فاصلة بيشتر، اجازة حركت بيشتر به باد را براي گردهافشاني در گياهاني مثل ذرت شيرين و اسفناج ميدهد. عﻼوه بر اين كه ﻻنهگزيني حشرات گردهافشان نيز افزايش مييابد كه در گياهاني مثل هويج، پياز و كلم مهم است. د( مديريت آفتها، بيماريها و علفهاي هرز مديريت آفتها، بيماريها و علفهاي هرز براي اطمينان از توليد بذرهاي ارگانيك با عملكرد باﻻ و ً پركيفيت ضروري است. معموﻻ حشرات آفت، بعد از برداشت ميزبان اوليه به گياه ديگر در همسايگي مزرعه كه بر روي لگومها Lygus حمله ميكنند. مثﻼً حشره تغذيه ميكند، زماني كه لگومها برداشت شوند، به هويج حمله ميكند. بعضي از حشرات مانند كرم حلقوي كلم، به خانوادة چتريان حمله ميكنند و عملكرد و كيفيت بذر را كاهش ميدهند. شتهها نيز عﻼوه بر خسارتي كه به گياه وارد ميكنند، در برداشت بذر نيز مشكل سازند، زيرا آنها از خود، مادة شهد مانندي ترشح ميكنند. از سوي ديگر، باعث انتشار بيماريهاي ويروسي ميشوند كه كنترل آنها در گياه و بذر مشكل است و محدوديتهاي شديدي را براي كشاورزان ارگانيك فراهم ميكند.
علفهاي هرز، مشكل ديگري در توليد بذر ارگانيك هستند كه عﻼوه بر رقابتي كه با گياه اصلي ايجاد مي كنند، ميتوانند زيستگاههايي براي حشرات و بيماريها باشند. بذر آنها در بذر گياه اصلي مشكلآفرين است، هزينههاي بوجاري را افزايش ميدهد و كيفيت بذر را پايين ميآورد. لذا حذف همه آنها ضروري به نظر مي رسد. در گراسها براي ﻏلبه بر علفهاي هرز، يا آنها را در فصل بهار در زير گياه پوششي ميكارند )مالچ زنده(، يا اين كه به صورت خالص در پاييز كاشته ميشوند تا مشكﻼت علفهرز كم شود و گياه از تراكم مناسب برخوردار گردد. آزمايشهاي جديد در چاودار نشان داده است كه كنترل مكانيكي، مؤفق است اما بايد فاصلة رديفها زياد باشد كه اين خود، باعث كاهش عملكرد مي شود. بيماريهاي بذري از آنجايي كه توليد بذر ارگانيك براي مدت طوﻻني انجام ميگيرد، فرصتهاي زيادي براي پاتوژنها جهت تأثير بر روي گياه به وجود ميآيد. در اين حالت، پاتوژنها ممكن است مستقيماً بذر را مورد هدف قرار يا گياه را تحت تأثير قرار دهند. كنترل پاتوژنها در كشاورزي از آنجا كه وقوع بعضي ً ارگانيك حالت پيچيده دارد. مثﻼ بيماريها بستگي به شرايط رشد مثل دما و رطوبت دارد، ميتوان از طريق تنظيم اين پارامترها عليه بعضي بيماريها مثل سفيدك پودري كه در دما و رطوبت باﻻ رشد مي كند، بهره جست. به سبب انتقال آسان بعضي از اين بيماريها در چنين شرايطي گفته ميشود كه مزارع توليد بذرهاي ارگانيك نزديك مزارع توليد تجاري قرار نگيرند. جلوگيري از كاربرد مواد شيميايي در كشاورزي ارگانيك، خطر بيماريها را افزايش مي در گياهان ً دهد. خصوصا دوساله كه در طول دو فصل پياپي، در معرض آلودگي قرار ميگيرند. قبل از بحث در مورد كنترل بيماريها در توليد بذر ارگانيك، ضروري است با اصول مبارزه با اين بيماريها در كشاورزي ارگانيك آشنا شويم: ( كشاورزي ارگانيك در صدد حذف عوامل شيميايي ١ معمول در كشاورزي متداول است. ( در كشاورزي ارگانيك، آفتها و بيماريها بايد ٢ پيشگيري شوند تا تيمار گردند.

مبارزة مستقيم، محدود به شرايطي است كه علي ٣ رﻏم پيشگيري، بيماري به وجود آيد.
روشهاي پيشگيري بسياري از بيماريها ميتوانند هم از خاك و هم از طريق بذر انتقال يابند. در پايان قرن اخير، رواج تناوب زراعي به منظور پيشگيري و كنترل بيماريها چشمگير بوده است. در واقع در تناوب زراعي، تنوع بيماريها كاهش مييابد و اين روشي است كه از سالها پيش، كشاورزان بيان (Borgan, 2001) سنتي به كار ميبردهاند. بورگان ميدارد كه يك روش مؤثر براي جلوگيري از بيماريهاي بذرزاد در كشاورزي ارگانيك، وارد كردن بذرهاي سالم به سيستم است. انتخاب ارقام مقاوم نيز يك جزء مهم در استراتژي پيشگيري است. سياهك آشكار جو، سياهك پنهان گندم و لكه نواري جو از بيماريهايي هستند كه به وسيلة ارقام مقاوم كنترل ميشوند. برخي نيز ميگويند كه بهتر است مخلوطي از واريتههاي مختلف به كار برده شوند تا بيماري كمتر شود، اما اين امر مشكﻼتي را در خلوص بذر به وجود ميآورد. شرايط كاشت نيز وقوع بيماريهاي بذرزاد را تحت تاثير قرار ميدهد. مثﻼً كشت رديفي ممكن است بعضي بيماريها يا برداشت زود هنگام ابتﻼ به برخي بيماريها را كاهش دهد. عﻼوه بر اين موارد، در بعضي بيماريها مثل سياهك پنهان چون بيشتر بذرهاي مبتﻼ، ريز هستند، ميتوان به وسيلة جداكنندههاي ثقلي و وزني اين بذرها را جدا كرد. يا در مورد برخي بذرها ميتوان از طريق حذف اسپور قارچ به وسيلة برس زدن بذر از آلودگي جلوگيري كرد. سﻼمت بذر با منع استفاده از مواد شيميايي در توليد بذر ارگانيك، خطر بيماري در بعضي از گياهان كه واريتههاي مقاوم ندارند، بهخصوص در گياهان دوساله كه در دو سال متوالي در معرض آلودگي قرار ميگيرند، افزايش مييابد. در دانمارك اكثر كشاورزان ارگانيك از ﻏﻼت و لگومهايي كه به صورت ارگانيك تكثير شدهاند، براي بذرگيري استفاده ميكنند و تودة بذر براي بيماريهاي بذرزاد مورد ارزيابي - درصد اين بذرها دور ريخته مي ٥٠ قرار ميگيرد. حدود شوند، اما در بين سالها و محصوﻻت مختلف، اختﻼفات
زيادي وجود دارد كه تصميمگيري در مورد توليد بذر را درصد ٩٠ بيشتر از ٢٠٠٠ ﻏيرممكن ميسازد. در سال .(Sharma, 2002) بذرها دور ريخته شدند در نخود، جو، گندم و تريتيكاله بيماريهاي بذرزاد زيادي وجود دارد كه باعث ميشود تا اكثر تحقيقات در اين رابطه انجام گيرد. اثر زمان برداشت، زمان كاشت، تراكم گياه و... مورد بررسي قرار گرفتهاند. همچنين واريتههايي براي عوامل بيماريزاي سيستماتيك مورد آزمون واقع شدهاند. بهعنوان مثال، تيمار گرمادهي بدون Tilleitia آب و تميز كردن بذر با برس براي كنترل مورد بررسي قرار گرفتهاند. بيماري قارچي tritici پس از جوانهزني بذر و در فاز Tilletia caries هتروتروفي، قبل از خروج جوانه به گندم حمله ميكند. بخش اعظم اين قارچ در دورة قبل از آسياب كردن يا طي اين مرحله از بين ميرود، اما در دورة قبل از كاشت، اطﻼعات كمي در مورد تراكم اين قارچ وجود دارد. تركيبي از روشهاي سنتي تميز كردن و پاكسازي با برس باعث درصد اسپورها شد و اين تيمار، قابل مقايسه ٩٩/٨حذف با تيمارهاي شيميايي بود. همچنين عصارة خردل نيز براي كنترل اسپورهاي قارچ كه در سطح بذرها قرار دارند، مناسب گزارش شده است. تيمارهاي الكتريكي نيز استفاده شدهاند، اما پيشرفت اين روش با وجود استانداردهاي كشاورزي ارگانيك هنوز جاي سؤال دارد. در هلند آزمايشهايي بر روي بذرهاي گندم و جو انجام شد و درجة سانتيگراد به ٤٥مشخص گرديد كه تيمار آب گرم ساعت براي از بين بردن قارچ فوزاريوم در بذر ٢مدت %٢٤مناسب است و بذرهايي كه با اين روش تيمار شدند، به صفر ٢٣ خروج بيشتري داشتند و درصد آلودگيشان از درصــــد كاهـــش يافت. اين تيمار در مقايسه با به Bacillus subitlusتيــمارهاي ديگر مثل آلــودگي با عنوان عامل آنتاگونيست مؤفقتر بود. تحقيقات اولية مزرعهاي در مورد آنتراكنوز لوپن، نواري شدن برگ جو بهاره، لكة سياه جو و بررسيهاي آزمايشگاهي مثل آزمون سرما براي بررسي فعاليت تيمارها عليه فوزاريوم و سپتوريا و تحقيقاتي در مورد بيماريهاي بذرزاد سبزيجات، گياهان ادويهاي و اسانسدار نيز در دست اجراست. براي توليــد مؤفق بذر ارگانيك هويج در هلنـد، شــروع به جمعآوري اطﻼعات در رابطه با نقطة بحراني كنتــرل طي دورة تشكيل بذر گرديد. از عامل بيــماريزاي مبارزة مستقيم، محدود به شرايطي است كه علي ٣ رﻏم پيشگيري، بيماري به وجود آيد.
روشهاي پيشگيري بسياري از بيماريها ميتوانند هم از خاك و هم از طريق بذر انتقال يابند. در پايان قرن اخير، رواج تناوب زراعي به منظور پيشگيري و كنترل بيماريها چشمگير بوده است. در واقع در تناوب زراعي، تنوع بيماريها كاهش مييابد و اين روشي است كه از سالها پيش، كشاورزان بيان (Borgan, 2001) سنتي به كار ميبردهاند. بورگان ميدارد كه يك روش مؤثر براي جلوگيري از بيماريهاي بذرزاد در كشاورزي ارگانيك، وارد كردن بذرهاي سالم به سيستم است. انتخاب ارقام مقاوم نيز يك جزء مهم در استراتژي پيشگيري است. سياهك آشكار جو، سياهك پنهان گندم و لكه نواري جو از بيماريهايي هستند كه به وسيلة ارقام مقاوم كنترل ميشوند. برخي نيز ميگويند كه بهتر است مخلوطي از واريتههاي مختلف به كار برده شوند تا بيماري كمتر شود، اما اين امر مشكﻼتي را در خلوص بذر به وجود ميآورد. شرايط كاشت نيز وقوع بيماريهاي بذرزاد را تحت تاثير قرار ميدهد. مثﻼً كشت رديفي ممكن است بعضي بيماريها يا برداشت زود هنگام ابتﻼ به برخي بيماريها را كاهش دهد. عﻼوه بر اين موارد، در بعضي بيماريها مثل سياهك پنهان چون بيشتر بذرهاي مبتﻼ، ريز هستند، ميتوان به وسيلة جداكنندههاي ثقلي و وزني اين بذرها را جدا كرد. يا در مورد برخي بذرها ميتوان از طريق حذف اسپور قارچ به وسيلة برس زدن بذر از آلودگي جلوگيري كرد. سﻼمت بذر با منع استفاده از مواد شيميايي در توليد بذر ارگانيك، خطر بيماري در بعضي از گياهان كه واريتههاي مقاوم ندارند، بهخصوص در گياهان دوساله كه در دو سال متوالي در معرض آلودگي قرار ميگيرند، افزايش مييابد. در دانمارك اكثر كشاورزان ارگانيك از ﻏﻼت و لگومهايي كه به صورت ارگانيك تكثير شدهاند، براي بذرگيري استفاده ميكنند و تودة بذر براي بيماريهاي بذرزاد مورد ارزيابي - درصد اين بذرها دور ريخته مي ٥٠ قرار ميگيرد. حدود شوند، اما در بين سالها و محصوﻻت مختلف، اختﻼفات
زيادي وجود دارد كه تصميمگيري در مورد توليد بذر را درصد ٩٠ بيشتر از ٢٠٠٠ ﻏيرممكن ميسازد. در سال .(Sharma, 2002) بذرها دور ريخته شدند در نخود، جو، گندم و تريتيكاله بيماريهاي بذرزاد زيادي وجود دارد كه باعث ميشود تا اكثر تحقيقات در اين رابطه انجام گيرد. اثر زمان برداشت، زمان كاشت، تراكم گياه و... مورد بررسي قرار گرفتهاند. همچنين واريتههايي براي عوامل بيماريزاي سيستماتيك مورد آزمون واقع شدهاند. بهعنوان مثال، تيمار گرمادهي بدون Tilleitia آب و تميز كردن بذر با برس براي كنترل مورد بررسي قرار گرفتهاند. بيماري قارچي tritici پس از جوانهزني بذر و در فاز Tilletia caries هتروتروفي، قبل از خروج جوانه به گندم حمله ميكند. بخش اعظم اين قارچ در دورة قبل از آسياب كردن يا طي اين مرحله از بين ميرود، اما در دورة قبل از كاشت، اطﻼعات كمي در مورد تراكم اين قارچ وجود دارد. تركيبي از روشهاي سنتي تميز كردن و پاكسازي با برس باعث درصد اسپورها شد و اين تيمار، قابل مقايسه ٩٩/٨حذف با تيمارهاي شيميايي بود. همچنين عصارة خردل نيز براي كنترل اسپورهاي قارچ كه در سطح بذرها قرار دارند، مناسب گزارش شده است. تيمارهاي الكتريكي نيز استفاده شدهاند، اما پيشرفت اين روش با وجود استانداردهاي كشاورزي ارگانيك هنوز جاي سؤال دارد. در هلند آزمايشهايي بر روي بذرهاي گندم و جو انجام شد و درجة سانتيگراد به ٤٥مشخص گرديد كه تيمار آب گرم ساعت براي از بين بردن قارچ فوزاريوم در بذر ٢مدت %٢٤مناسب است و بذرهايي كه با اين روش تيمار شدند، به صفر ٢٣ خروج بيشتري داشتند و درصد آلودگيشان از درصــــد كاهـــش يافت. اين تيمار در مقايسه با به Bacillus subitlusتيــمارهاي ديگر مثل آلــودگي با عنوان عامل آنتاگونيست مؤفقتر بود. تحقيقات اولية مزرعهاي در مورد آنتراكنوز لوپن، نواري شدن برگ جو بهاره، لكة سياه جو و بررسيهاي آزمايشگاهي مثل آزمون سرما براي بررسي فعاليت تيمارها عليه فوزاريوم و سپتوريا و تحقيقاتي در مورد بيماريهاي بذرزاد سبزيجات، گياهان ادويهاي و اسانسدار نيز در دست اجراست. براي توليــد مؤفق بذر ارگانيك هويج در هلنـد، شــروع به جمعآوري اطﻼعات در رابطه با نقطة بحراني كنتــرل طي دورة تشكيل بذر گرديد. از عامل بيــماريزاي  بيماري در مزرعه است. پس از آن، در مطالعـات مشاهده شد كه حتي جوانهزني اسپور اين قارچ با اين عصاره بازداري ميشود. تركيبات طبيعي مثل روﻏنها و اسيدهاي آلي نقش مهمي در كنترل بيماريها دارند. آنها استفاده از آرد خردل، شير خشك و نيز مواد بيوشيميايي مثل استيك اسيد و نيز تيمار با آب داغ را در كنترل بيماري سياهك مفيد دانستند. تركيبهاي طبيعي براي تيمار بذر در اروپا بذرهاي توليد شدة تجارتي به منظور حذف عوامل بيماريزاي بذرزاد و حفاظت جوانهها از عوامل بيماريزا و حشرات، با مواد محافظ مصنوعي تيمار ميشوند. در كشـــــاورزي ارگانيك از تيمارهاي فيزيكي از جمله آب داغ استفاده ميشود اما خطر صدمه به بذر وجود دارد. براي اجتناب از اين مشكل گروت و همكاران تركيبات طبيعي مختلفي مثل (Groot et al., 2004) اسانس ٣٠ اسانسها و اسيدهاي آلي را به كار بردند. از بيشترين invitroآزمايش شده، اسانس آويشن در محيط Xanthomonas campestris بازداري را از فعاليت pvcampestris (Xcc) ، Clavibacter و Botrytis aclada ،michiganensis Alternaria dauci درصد ٠/٢٥ نشان داد. تيمار بذر كلم با اسانس ٩٩آويشن به مدت نيم ساعت كاهش شديدي )بيشتر از درصد( در باكتريها و قارچهاي ساپروفيت مربوط به بذر درصد به مدت حداقل ٠/٢٥نشان داد، اما ﻏلظت باﻻتر از ساعت، اثر منفي بر جوانهزني بذرها گذاشت. اسانس ٤ آويشن به صورت مخلوط با آب استفاده ميشود. اسيد درصد نيز بدون تأثير بر جوانهزني، كاهش ٢/٥اسكوربيك شديدي در باكتريهاي مربوط به بذر نشان داد. برداشت، خشككردن و نگهداري بذرها بذرهاي گياهان زراعي به دو دسته تقسيم ميشوند. بذرهايي كه همراه با ميوه برداشت ميشود مانند گوجهفرنگي، خيار و فلفل، و آنهايي كه به صورت خشك برداشت ميشوند مثل خانوادة چتريان، بقوﻻت و پيازها. روشهاي برداشت نيز بسته به نوع بذر توليدي فرق دارد. در هنگام برداشت بذرهاي خشك، بايد از ريزش بذر
جلوگيري كرد، زيرا برداشت بذر عموماً بعد از رسيدگي فيزيولوژيكي اتفاق ميافتد. براي كاهش ريزش، سنبلة گياه بايد در هنگام سبز بودن بريده شود و آنگاه به طور يكنواخت خشك گردد و وقتي بذرها رسيدند، آنها را با دست يا ماشين خارج كرد. تصميمگيري در مورد بلوغ و رسيدگي بذرها و عﻼئم خشك شدن گياه و سنبلههاي آنها مهم است و تأثير زيادي در كيفيت بذر دارد. زيرا بذرها بايد در اوج رسيدگي و اندازه، برداشت شوند. تعيين زمان بلوغ بذرها در ابتدا بستگي به رنﮓ ميوه دارد. فلفل و گوجهفرنگي در رنﮓ كامل برداشت ميشوند، زيرا درصد جوانهزني بذرهاي آنها افزايش مييابد. در حالتي كه بذرها همراه با ميوه برداشت ميشوند، گوشت آنها مورد استفاده قرار ميگيرد و بذرها خارج ميگردند. سپس بذرها در آب شسته ميشوند و بعد خشك ميگردند. همين طور بر اساس هر گياه خاص، ممكن است عمليات ويژهاي انجام حذف پوشش موسيﻼژي بذر باعث ، در خربزه ً گيرد. مثﻼ خشك شدن سريعتر آن ميگردد و از تخمير جلوگيري ميشود. بعد از جدا كردن بذرها، ممكن است برخي مراحل بوجاري بر روي آنها انجام گيرد كه اين عمل بذرهاي كوچك مثل بذر ً بستگي به نوع بذر دارد. مثﻼ هويج ممكن است با كاربرد ماشين كلشگير الك شوند تا قسمتهاي ناخواستة خارجي حذف گردد. سپس بذرها بر اساس احتياجات دمايي- رطوبتي خود نگهداري ميشوند. درصد رطوبت نسبي و حرارت ٥٠معمول است بذرها را در (Groot درجة سانتيگراد نگهداري ميكنند ١٠ et al., 2004) . كيفيت بذر و تيمارهاي آن كشاورزان بايد از كيفيت بذر آگاه باشند، زيرا در اين سيستم، از اين جهت كه مواد شيميايي بازدارنده ممنوع است، لذا رقابت خوب با علف هرز و رشد در شرايط بدون كود، نيازمند قدرت جوانهزني باﻻست. عﻼوه بر اين، براي كشاورز ارگانيك، سﻼمت بذر و عدم حضور گياهان تراريخت مهم است. لذا برخي ابزارها براي افزايش كيفيت بذر و به دست آوردن سﻼمت كافي به قرار زير است:  پرايمينگ پرايمينﮓ روشهايي براي افزايش كارايي بذرهاست، روشي براي افزايش قدرت جوانهزني و درصد جوانهزني هماهنﮓ و يكنواخت. بذرهاي پرايم شده در مزرعه، زودتر جوانه ميزنند و ممكن است در رقابت با علفهرز پيروز شوند. تحقيقات نشان داده است كه گياهان به دست آمده از بذرهاي پرايم شده، رشد اولية سريعتر و قويتري نشان .زماني كه از كودهاي آلي (Groot, 2005) ميدهند استفاده ميشود، فعاليت ميكروبي براي رهاسازي عناصر ﻏذايي بسيار مهم است. در بهار به دليل سرد بودن هوا، فعاليت ميكروبي كم ميشود و بالطبع عناصر ﻏذايي خاك نيز نسبت به كشاورزي متداول كه در آن كودهاي شيميايي مورد استفاده قرار ميگيرند، كمتر است. يك جوانة قوي با سيستم ريشهاي سريعالرشد ممكن است جذب عناصر معدني را بهبود بخشد و استقرار گياه را مطمئنتر نمايد. عﻼوه بر اين، جوانههاي سريعالرشد مي توانند با علفهاي هرز در جذب مواد ﻏذايي، آب و نور رقابت كنند. اين موضوع، بسيار مناسب است چون كنترل دستي و مكانيكي علفهاي هرز در كشاورزي ارگانيك هزينهبر است. بذرهاي پرايم شده سريعتر جوانه ميزنند و ميتوانند با علفهاي هرز رقابت كنند. گروت و همكاران نشان دادند كه بذرهاي پرايم (Groot et al., 2004) شده هويج و پياز در مزرعه، سريعتر جوانه زدند و استقرار يافتند و ريشه و ساقة بزرگتري نسبت به بذرهاي پرايم نشده داشتند. در هند، زيمبابوه و چند كشور ديگر در سيستمهاي كمنهاده با استفاده از بذرهاي پرايم شده گندم، برنج و نخود عملكرد باﻻيي به دست آمده است. استفاده از بذرهاي پرايم شده در كشاورزي ارگانيك نيز ميتواند مورد توجه قرار گيرد، بهخصوص زماني كه در تلفيق با كشاورزي كمنهاده قرار گيرد. ب( پليت كردن تكنيك ديگري كه اﻏلب در تجارت بذر به كار ميرود، كردن است. اين عمل هنگامي استفاده ميشود كه ٥پليت بذر داراي شكل نامنظم يا كوچكتر از معمول است. پيشرفت در تكنولوژي بذر، اجازه پليتهاي مصنوعي بذر را براي كمك به تنظيم جذب آب به وسيلة بذر ميدهند كه اين امر، سرعت جوانهزني را تحت تأثير قرار ميدهد. در 4Priming 5Pelet
بذرهايي كه پليت ميشوند، اكثراً از موادي استفاده مي گردد كه به صورت چندﻻيه بياثر، بذر را ميپوشانند و باعث شكلدهي به بذر ميشوند و ممكن است طي فرايند كاشت بذر، مفيد باشند. در صنعت بذر، اكثر موادي كه براي پليت كردن بذر به كار ميبرند، شامل مواد سينتتيك است كه كاربرد اكثر آنها با استانداردهاي موجود هم خواني ندارد و اين مواد نبايد استفاده شوند. پوششدار كردن طبيعي، تكنولوژي جديدي است كه بهوسيلة كمپاني بذر هريس مونسن در آمريكا توصيه شده و مطابق با استانداردهاي كشاورزي ارگانيك است. در اين روش، پليت به كار رفته داراي دانسيتة كم، سطحي صاف و سفيد و نرم با كيفيت عالي است و اين ماده، يك پوشش با نفوذ پذيري باﻻ براي افزايش فراهمي اكسيژن ايجاد ميكند. اين روش براي بذر هويج اعمال شده و براي بذر برخي سبزيهاي ديگر مثل كاهو، پياز، گوجهفرنگي و كلم نيز امكانپذير است. تكنولوژي جديد دستهبندي بذر كه براي تعيين كيفيت بذر بر اساس اندازهگيري سطوح ( به كار ميرود، ميتواند روش CF) ٦فلوئورسانس كلروفيل خوبي باشد. ضمن اين كه اين روش، كامﻼً ارگانيك است. CFبراي مثال در كاهو، بذرهاي رسيده داراي سطوح كم هستند. اين بذرها، قدرت جوانهزني باﻻ، سرعت و يكنواختي جوانهزني خوبي دارند و مقدار گياهچههاي آلوده آنها نيز كمتر است. يا در جو نيز رابطهاي بين و سطوح آلودگي با فوزاريوم وجود دارد. آنهايي CFميزان كه باﻻتري داشتند، آلودگيهاي بيشتري نيز نشان CF دادند. پس فلوئورسانس كلروفيل ميتواند ابزار مهمي در (Groot, تعيين كيفيت بذرها به روش ارگانيك باشد 2005) . تكنولوژيهاي جديد درجهبندي بذر تيمارهاي سﻼمت بذر از جمله آب داغ، نياز به درجة باﻻيي از مقاومت دارد. طي رسيدگي، بذر كيفيت فيزيولوژيكي مطلوب خود را به دست ميآورد. بذرهايي كه به طور كامل نرسيدهاند، سطح آلودگي بيشتري با عوامل بيماريزا دارند و به بيماريها و تيمارهاي سﻼمت بذر حساسترند. بذر بسياري از گياهان طي فاز اولية رشد،  سبز است و از كار افتادگي كلروفيل به طور معكوس با رسيدگي بذر همبستگي دارد. تحقيقات نشان داد كه بذرهاي كلم رسيده با سطح پايين كلروفيل فلورسانس، بيشترين درصد جوانهزني را داشتند. همچنين آنـها به ً تيمـار آب داغ حسـاس تر بودند كه نياز به بذرهاي كامﻼ رسيده را مشخص ميكند. همچنين در جو نيز ارتباطي Fusarium و سطح آلودگي به CFبين قدرت سيگنال Cochliobolus sativus و spp مشاهده شد. بذرها با ه CF CF به شدت آلوده بودند. درج بندي ً باﻻتر عمدتا بذرهاي جو، كيفيت فيزيولوژيكي آنها را با حذف بذرهاي با رسيدگي كم و بذرهايي كه سطح باﻻيي از آلودگي قارچي داشتند، بهبود بخشيد. لذا با استفاده از اين تكنولوژي ميتوان به بهبود كيفيت بذر ارگانيك كمك كرد. توليد بذر گياهان علوفهاي در كشاورزي ارگانيك توليد بذر گياهان علوفهاي ٢٠٠٤از اول ژانويه ارگانيك در مواجهه با استانداردهاي فعلي گواهي بذر با چالش روبرو شد. در سيستمهايي كه به طور متداول بذر گراس توليد ميكنند، در هر مرحله از رشد به گياه نيتروژن داده ميشود و براي مقابله با علفهاي هرز از علفكش استفاده ميشود. امروزه بذرهايي كه توسط كشاورزان ارگانيك براي توليد علوفه به كار برده ميشود، به صورت متداول توليد ميشوند و از كودهاي شيميايي، علفكش، آفتكش و قارچكش جهت توليد عملكرد اقتصادي بذر استفاده ميكنند. عملكرد باﻻي بذر به استقرار خوب، كنترل مؤثر آفات، سطح مناسبي از عناصر ﻏذايي و همچنين برداشت و بوجاري بذرها بستگي دارد. در يك بررسي جهت كنترل (Brown, 1999) براون علفهاي هرز در توليد بذر ارگانيك چاودار نشان داد كه كنترل مكانيكي علفهاي هرز مؤفقيت آميز بوده است، اما نياز به فاصلة رديفهاي بذر زيادي دارد كه ميتواند عملكرد را كاهش دهد. تحقيقاتي نيز در يك مؤسسة بر روي توليد چاودار چندساله، ايتاليايي IGER٧تحقيقاتي و هيبريد انجام شده است. در سيستمهاي ارگانيك براي تأمين مواد ﻏذايي گياه ميتوان از كود حيواني يا از لگومهاي علوفهاي بهعنوان گياهان همراه، جهت تثبيت
7Institute of Grassland and Environmental Research
نيتروژن اتمسفري استفاده كرد. متأسفانه اطﻼعات كمي از پاسخ گونههاي مختلف گراس در اين سيستم يا گياهان همراه مناسب براي گونههاي مختلف گراس وجود دارد.
محدوديتهاي بذرهاي ارگانيك الف( بازاريابي: توليد اين بذرها ممكن است محدود به يك منطقه خاص باشد. لذا خيلي گران هستند. عﻼوه بر اين، توليد آنها نيز هزينة باﻻيي دارد و كشاورز ممكن است بذر متداول ارزان را ترجيح دهد. : مشكﻼت تكنيكي و نداشتن تجربه ٨ب( تكنيك توليد بذر و هزينة كافي براي توليد بدون نهادة شيميايي ممكن است باعث محدوديت در توليد شود. : ممكن است بذر توليد شود، اما ٩ج( استانداردهاي كيفي داراي كيفيت پايين باشد. مثﻼً جوانهزني ضعيف، خلوص كم، وزن هزار دانة كم، بيماريها و آفتها از آن جملهاند. د( امكان توليد: تهية بذرهاي ارگانيك ممكن است براي تمام محصوﻻت يا واريتهها يا حداقل واريتههايي كه كشاورز ترجيح ميدهد، مقدور نباشد. : ممكن است مراحل گواهي بذر ضعيف ١٠هـ( گواهي بذر باشد و بذرها پس از توليد، يا در خود مزرعه يا در بازار، با بذرهاي ﻏيرارگانيك مخلوط شوند و كيفيت خود را از دست بدهند. راهبردهاي سازمان كشاورزي آمريكا براي توليد بذرهاي ارگانيك كشاورزي ارگانيك در آمريكا ابتدا در سطوح كوچك از شروع شد. با افزايش تنوع محصوﻻت ارگانيك، ١٩٤٠سال نياز به استانداردهاي گواهي جهت تضمين راهبردهاي مناسب براي رشد محصوﻻت ارگانيك افزايش يافت. اين امر باعث تشكيل هيأتي شد كه كار گواهي محصوﻻت ارگانيك را انجام ميداد. براساس قوانين جديد در آمريكا تمام مزارع توليدكنندگان بايد به وسيلة آژانس گواهي سازمان كشاورزي آمريكا گواهي شوند تا برچسب ارگانيك بگيرند. مقررات، شامل استانداردهاي جديد براي منابع بذري است كه در كشت ارگانيك استفاده ميشوند. توليدكنندة ارگانيك بايد بذر يا نهالي را به كار ببرد كه به طور ارگانيك توليد شده باشد، مگر اين كه توليد آن بذر به صورت تجاري در دسترس نباشد. ضمن اين كه براي موادي كه بهصورت تازه خورده ميشوند، حتي اين شرط نيز برداشته ميشود. توليد بذر ارگانيك در اروپا امروزه در برخي از كشورهاي اروپايي بذر ارگانيك به طور كلي وجود ندارد يا در صورت وجود، استفاده نميشود. در بعضي از كشورها نيز اكثر محصوﻻت ارگانيك از بذر ارگانيك به دست ميآيند. اين اختﻼف با شيوههاي گواهي بذر توجيه ميشود. نبودن بذر ارگانيك كافي و الزام آييننامه اروپايي به استفاده از بذرهاي ارگانيك )١١IFOAM, 2005 ،Riddle and McEvoy, 2005( باعث شد كه تﻼش متخصصان اروپايي بهخصوص متخصصين هلندي به سمت توليد گياهان مدل همانند گندم، پياز، كلم و سيب زميني معطوف گردد. اين پروژهها شامل مطالعات اپيدميولوژي بيماريهاي بذرزاد براي توسعة راهكارهاي پيشگيري، گسترش تكنيكهاي درجه بندي بذرها، روشهاي آناليز و اصﻼح بنية بذر و روش هايي براي بهبود سﻼمت بذر است. در نروژ، بذر ارگانيك توليد شده توسط كشاورزان خريداري نميشد، چون گران بود. لذا گواهيكنندگان بذر و مقامات مسؤول در نروژ، استفاده از بذرهاي ارگانيك را از ماليات معاف كردند، چون عرضة بذر ارگانيك در بازار به اندازة كافي نبود. در فنﻼند و دانمارك نيز استفاده از بذرهاي معمولي شامل معافيت مالي نشد. كشاورزان ارگانيك در اين كشورها بايد به افراد گواهيكننده اثبات ميكردند كه بذرهاي ارگانيك قبل از اينكه بذرهاي معمولي استفاده شوند، وجود نداشته است. بنابراين تمام بذرهاي ارگانيك توليدي قبل از اينكه بذرهاي معمولي مصرف شوند، مورد استفاده قرار گرفتند و اين مسأله، موقعيت مطلوبي براي توليدكنندگان بذرهاي ارگانيك در بازار فروش به وجود آورد و منجر به گسترش توليد بذرهاي ارگانيك در اين كشورها گرديد. امروزه اكثر بذرهاي گياهان زراعي مهم مثل ﻏﻼت و لگومها به صورت ارگانيك توليد ميشوند. در سوئد نيز بازار بذر ارگانيك
توسعه يافت، چون وقتي كه بذر ارگانيك در بازار وجود دارد، استفاده از بذر معمولي چندان خريداري ندارد. چالﺶهاي موجود در توليد بذر ارگانيك عﻼوه بر مشكﻼت توليد و فراهمي بذر و مواد تكثيــري، كشــاورزان ارگانيــك بــا مشــكﻼت ديگــري در مقايســه بــا كشاورزي متداول مواجه هستند. به دليل عــدم اســتفاده از مواد شيميايي، بذرهاي ارگانيك با خطر بزرگ آلــودگي بــه علفهاي هرز و عوامل بيماريزا روبهرو هســتند. عــﻼوه بــر اين، كشت بذرها در خاك حاوي كودهاي آلي كــه ســرعت معدني شدن كمتري در بهار دارند، به رقابت قويتر علــفهاي هرز منجر ميشــود كــه در ايــن مــوارد ﻻزم اســت تــا بذرها، بنيــة بــاﻻتر و جوانــههــايي بــا ســرعت رشــد ريشــة بيشــتري داشــته باشــند. همچنــين تضــمين آلــودهنبــودن محصوﻻتي كه به طور ارگانيك توليد شــدهانــد، اســتراتژي مهمي بــراي مصــرفكننــدگان اســت. بــا افــزايش جهــاني خطر افزايش آلودگي وجود دارد. اين ،GMO١٢محصوﻻت چالشها نياز به راه حل دارد كه تنها با تحقيق ميتواند بــه دســت آيــد. روشهــاي مناســب بــراي تشــخيص عوامــل بيماريزا، تعيين نقطة بحراني كنترل در مراحل توليد بــذر و روشهاي جديد سﻼمت بــذر هــم بــراي كنتــرل عوامــل بيماريزا و هم براي حفظ قدرت حيات بذر ضروري اســت. چنــين روشهــاي جديــدي هــم بايــد بــا اســتانداردهاي كشاورزي ارگانيك و هــم بــا آيــيننامــههــاي بــين المللــي حفاظــت از محصــول مطابقــت كنــد. تكنيــكهــاي جديــد درجهبندي بذر بايد شامل حذف بذرهاي آلوده يا بــذرهاي ٢٠٠٤ با بنية كمتر باشد. از چالشهاي مطرح در كنفرانس ايستا، بهداشت محصوﻻت شامل كنترل علــفهــاي هــرز و عوامل بيماريزا بــود. همچنــين در ايــن كنفــرانس تاكيــد گرديد كه عوامل محيطي تاثيرگذار بر كيفيت بذر در طول دورة رسيدگي بذر مورد توجه قرار گيرند. اين عوامل شامل توليد تجاري بذر، مديريتهاي زراعي، كنترل آفتها، زمان و روش برداشت و خشك كردن است. تحقيقات وسيعي در كشورهاي توليد كننــدة محصــوﻻت ارگانيــك بــهخصــوص كشورهاي اروپايي براي حل مشكﻼت توليد بــذر ارگانيــك صورت گرفتــه اســت و ايــن تحقيقــات همچنــان در حــال پيگيري است.

منبع :  علوم و تحقيقات بذر ايران